Piše: Srđa PAVLOVIĆ

Razgovori izmedju DF i Pozitivne Crne Gore oko opozicione vlade u Nikšiću su zašli u ćorskokak. Nadam se da će se razlike uskoro prevazići. Ovo, naravno, pod pretpostavkom da su ti razgovori uopšte imali neku budućnost, pošto se insistiranje Pozitivne CG na prihvatanju njihovih principa zaista doima kao ucjena. Prije nego što se osvrnem na jedan od tih principa, želio bih napraviti par opštih zapažanja.

Insistiranje na ovim principima je povratak na teme koje dijele Crnu Goru i koje, u poredjenju sa ekonomskom i bezbijednosnom problematikom, imaju sekundarni značaj. Imajući u vidu proklamovanu želju sponzora Pozitive CG da stvore uslove za razvoj biznisa, očekivao sam da će tu biti stavljen naglasak. To bi bila platforma koja ujedinjuje. Jedino rješavanje ekonomskih problema kreira klimu u kojoj je moguće voditi smiren i racionalan dijalog o drugim društvenim problemima. Sve ostalo je politička manipulacija.

Pregovaračka platforma Pozitivne CG se uveliko podudara sa deklarisanim stremljenjima DPS-a. Šta je to novo što Pozitivna CG nudi gradjanima? Dvije decenije slušamo priče o evroatlanskim integracijama, depolitizaciji državnog aparata, lustraciji, odlučnoj borbi protiv korupcije, itd. Istovremeno, državni simboli su pretvoreni u srebrni metak independističkih snajperista, koji budno stražare na braniku tobože ugrožene mlade demokratije. Prvaci i mentori Pozitivne su hitro zalegli na to patriotsko strelište. Ni po jednoj od tačaka, Pozitivna ne nudi otklon od već vidjenog djelanja crnogorskog režima. Nudi se oprobani model: suština se zamjenjuje formom. Čini se da je ovo pregovaračko uslovljavanje poruka onom političkom entitetu koji je usavršio primat forme nad suštinom, i koji baštini svaki od principa Pozitivne. Taj politički entitet je DPS, i to je tačka u kojoj sam se razočarao.

Specifično pitanje na koja želim da se osvrnem sa profesionalne tačke je inistiranje da se DF odredi prema ganocidu počinjenom u Srebrenici.

Širi kontekst u kojem se već dvadesetak godina odvijaju diskusije o prirodi krvavog raspada bivše SFRJ je omedjen političkim manipulacijama. Ono što bi valjalo ostaviti istoričarima, postalo je politički perni buzdovan kojim vitlaju dežurne patriote. Oni to rade na dva načina. Prvo, zločini se interpretiraju jezikom apsolutnih kategorija: apsolutne žrtve i apsolutnog zločinca. To je prilaz koji ponižava žrtve, a štiti “naše” heroje, koje “oni” optužuju. Drugo, zločini se relativizuju paralelom medju skorašnjim grozotama i onim kojih se sjećamo (direktno ili kroz prepričane epizode). Svi imaju svoje žrtve i svoje heroje, pa se “nacionalna istorijska istina” uspostavlja na tržistu leševa koji postaju valuta u gradnji velike istorijske naracije patnje. Izmedju ova dva pola opstaju dokumentovani zločini, njihove pravne kvalifikacije, i sudsko procesuiranje onih čija je odgovornost utvrdjena.

Kada je u pitanju Srebrenica, raspoloživa obimna dokumentacija i svjedočenja jasno dokazuju postojanje tog centralnog segmenta genocida: namjere. Ovaj zaključak je izveden od strane pravnika od medjunarodne reputacije, a istoričari koji se bave ovom problematikom ne spore validnost dokaza predočenih pred sudom u Hagu. Siguran sam da postoji dovoljan broj razloga da se kritikuje rad suda u Hagu, ali je to jedini medjunarodni pravni okvir koji imamo. Optuzba da se radi o političkom i anti-srpskom sudu ne mogu biti iskorištene kako bi se negiralo utvrdjeno činjenicno stanje.

Srebrenica je dio šireg konteksta ratova u bivšoj SFRJ, pa se tako mora i analizirati. Tačno je da su počinjeni mnogi zločini od stane svih ucesnika u sukobu. Dovoljno je podsjetiti se Ahmića, Kozarca, Dretelja, Bijeljine, Medačkog Dzepa, sarajevskog predgradja Kazani, itd. Svi ovi zločini treba da budu procesuirani, ali to nije prepreka za jasnu kvalifikaciju dešavanja u Srebrenici.

Ova pitanja su značajna, ali nijesam siguran koliko su relevantna za poboljšavanje konkretne situacije u Nikšiću, i šire. No, ja uvažavam principijelne stavove političkih aktera. Stoga predlažem da crnogorsko odredjivanje prema Srebrenici uključi i pitanje uloge crnogorskog političkog vrha i državnih medija u tim dešavanjima. Nadam da će prvaci Pozitivne Crne Gore prihvatiti moj prijedlog.