Već dvesta godina traju sporovi da li je Skenderbeg arbanaškog ili srpskog porekla
Piše: Slobodan Kljakić
U predvečerje predsedničkih izbora u Srbiji, papa Benedikt Šesnaesti primio je predsednika Kosova Fatmira Sejdijua, koji je poglavaru Rimokatoličke crkve darivao izliveno, omanje poprsje Skenderbega.
Sam događaj nameće potrebu da se podseti na neke nedoumice o ovom junaku iz 15. veka, o kome je bar deo pune istine svakako pohranjen i u arhivima Vatikana.
Aleksandar Veliki
Već dvesta godina traju sporovi da li je Skenderbeg arbanaškog ili srpskog porekla. Zastupnici prve teorije uporište prvenstveno nalaze u pisanju Edvarda Gibona iz 1788. godine, dok se predstavnici druge teorije pozivaju na brojnije izvore.
Mitropolit crnogorski, skenderijski i primorski i trona srpskoga, egzarh Vasilije Petrović Njegoš u svom radu „Istorija o Crnoj Gori" iz 1754. pominje Đorđa Kastriota Skenderbega (1405-1468) i njegovu kćerku Voisavu (Vojislavu) koja se udala za hercega Stefana Crnojevića.
Tokom 24 godine Stefan će uz tasta Skenderbega vojevati u 63 bitke i „do nogu tući Turke". Stefanov sin Đorđe se oženio kćerkom Leke Dukađina (i ona se zvala Voisava), a drugi sin Ivan se oženio Marijom, kćerkom bosanskog bana Stefana.
Ivan i Marija su izrodili sinove Đorđa i Stanišu (1457-1530) koga je otac kao taoca poslao sultanu Mehmedu Drugom radi očuvanja mira. Tamo je Staniša preobraćen u islam i nazvan Skenderbeg.
Bio je to drugi Skenderbeg, precizira mitropolit Vasilije Petrović Njegoš, jer je prvi Skenderbeg bio Đorđe (Đurađ, Đerđ) Kastriot. Poprsje ovog drugog darivao je Sejdiju papi prošle subote.
Ime Skenderbeg potiče od turskog naziva za Aleksandra Velikog (Iskander), osvajača, vojskovođe i ratnika visoko cenjenog na otomanskom dvoru. Đorđe Kastriot je prvi poneo to zvučno ime, jer je kao talac porte vaspitan, islamizovan i proslavljen u mnogim bitkama na strani otomanske vojske. Njene redove napustio je 1433, u 28. godini, kada se vratio u arbanaške krajeve, a onda i u staru hrišćansku veru. Sada je postao bespoštedni ratnik protiv otomanske sile.
Majka prvog Skenderbega, Voisava, bila je srpska plemkinja iz Donjeg Pologa u Makedoniji, mesta blizu Tetova. Njegov otac zvao se Jovan (Ivan) Kastriot. Izrodili su četiri sina – Repoša, najstarijeg, onda Stanišu, Konstantina i Đorđa (Đurađa).
U narteksu velike crkve u Hilandaru, na njenom severnom zidu, ima jedan natpis na starosrpskom: „Prestavi se rab božii Repoš, duks ilirskii, 6939” („Ovde počiva sluga božji, vojvoda ilirski, 6939), što će reći da je preminuo 1431. godine.
Iznad natpisa je oslikana freska Bogorodice sa Hristom, a oko nje su likovi Svetog Simeona (Stefana Nemanje) i njegovog sina Svetog Save.
Repoš je najstariji sin Jovana Kastriota, rođeni brat prvog Skenderbega.
U jednom hilandarskom rukopisu, sačuvanom u Muzeju Rumjancovski u Moskvi, piše: „Sego 2 maja prestavi se Kastriot, mniški že Ioakim monah" („Ovog 2 maja preminuo je Kastriot, po monaškom zvani Joakim kaluđer").
Joakim kaluđer je sam Jovan Kastriot, otac prvog Skenderbega. Otkud zemni ostaci njegovi i sina mu Repoša na Hilandaru?
Otud što je Jovan kao vlastelin i otomanski podanik 1428. potpisao ugovor o privilegiji da na Svetoj gori on i njegova četiri sina doživotno uživaju blagodati monaške isposnice koja će postati poznata kao arbanaški pirg, udaljena nekoliko kilometara jugozapadno od Hilandara.
Ugovor je potpisao jeromonah Atanasije, tada iguman Hilandara, jer je Jovan Kastriot hilandarskom bratstvu darivao svoja imanja, sela Radostuše (danas Rostuše) i Trebište, u dolini reke Radike, severoistočno od Debra, gde se nalazio i manastir posvećen Uspenju Bogorodice.
Protivnik Turaka
Za razliku od oca i brata, Đorđe Kastriot, prvi Skenderbeg, nije stigao do hilandarske isposnice u arbanaškom pirgu, jer se kao izvanredno sposoban vojnik dugo borio protiv otomanske vojske. Ucenjen od pape Pija Drugog materijalnom podrškom, prešao je u katoličanstvo, ali je uprkos tome sahranjen sredinom januara 1468. u pravoslavnoj crkvi Svetog Nikole, poviše Lješa.
U priči o dva Skenderbega svakako treba navesti da su Jovan Kastriot i njegova žena Voisava uz četiri sina izrodili i pet kćerki – Maru, Jelu, Anđeliju, Vlaisu i Mamicu.
Njihov sin Đorđe, prvi Skenderbeg, imao je sina jedinca, Ivana, koji je oženio Irinu, kćerku Lazara Brankovića, unuku slavnog Đurađa Brankovića.
Protekom vekova, srpsko poreklo Đorđa (Đurađa) Kastriota, prvog Skenderbega, postalo je sporno, a onda i uveliko zatamnjeno. Postao je najveći albanski junak, ali i među albanskim istoričarima s Kosmeta ima onih koji navode da je Skenderbeg bio islamizovani Srbin (Š. Nimani).
Manipulacija prvim Skenderbegom imala je jedan od vrhunaca u Drugom svetskom ratu. Nacistička Nemačka i fašistička Italija su kao okupacione sile njegovim imenom nazvale zloglasnu 21. SS diviziju „Skenderbeg", koja je u Drugom svetskom ratu počinila velike zločine nad Srbima, Crnogorcima i drugim nealbancima na Kosovu i Metohiji.
Sporenje o poreklu prvog Skenderbega traje i dalje, ali, nadamo se da je ponešto od navedenih činjenica poznato i Fatmiru Sejdijuu, baš kao i učenjacima iz Vatikana, ako ne i samom papi Benediktu Šesnaestom.
0 Comments