Brisel treba da bude spreman da se nosi sa krizom koju bi svojim zahtjevima mogao izazvati u Crnoj Gori

Piše: Ian Trejnor/The Guardian

Kampanju Crne Gore za nezavisnost od Srbije iskomplikovao je Brisel, koji upozorava malu republiku da EU nece priznati nezavisnost ukoliko ona ne prihvati uslove za referendum koje je postavio Brisel.

U odluci koja je razbijesnila analiticare, Havijer Solana sef spoljnih poslova EU, insistira da najmanje 55 odsto izaslih biraca mora da se izjasni za nezavisnost kako bi ona bila validna. Ministri EU su prekjuce prihvatili Solanin predlog.

Vlada Crne Gore, cvrsto posvecena nezavisnosti, provela je vikend uzurbano lobirajuci za promjenu uslova Brisela. Premijer Crne Gore, Milo DJukanovic, koji godinama vodi kampanju za nezavisnost, je uvjeren da moze da pobijedi na referendumu, koji se ocekuje u aprilu ili maju.

Srpski nacionalisti i srpska vlada snazno se protive odvajanju Crne Gore, mada se labava zajednica koja povezuje Srbiju i Crnu Goru uveliko smatra nefunkcionalnom. Medjutim, tema nezavisnosti je u velikoj mjeri problematicna i moze zavrsiti na ruzan nacin. Srpski nacionalisti u Crnoj Gori upozoravaju na gradjanski rat.

EU je porucila DJukanovicu da ce se glasanje smatrati nevazecim a nezavisnost nelegitimnom ukoliko on ne prihvati Solanine uslove. Takodje se ocekuje da ce EU narediti Organizaciji za bezbjednost i saradnju u Evropi, glavnoj agenciji za nadgledanje demokratije, da ne prati izbore ukoliko oni ne budu organizovani pod Solaninim uslovima.

“OEBS ce biti pod velikim pritiskom da to smatra nelegitimnim referendumom”, kazao je jedan zapadni diplomata u Beogradu. Drugi diplomata je izjavio: “DJukanovic zakonski i moralno moze da primijeni zakon koji oni imaju”. Medjutim, maloj zemlji od svega 600 000 stanovnika bice krajnje tesko da se odupre pritisku iz Brisela. “To je necuveno. To je scenario za pravi haos u proizvodnji Brisela”, kazao je Nikolas Vajt, direktor evropskog programa u Medjunardonoj kriznoj grupi u Briselu.

Venecijanska komisija, tijelo savjeta Evrope cije se preporuke o demokratskom upravljavljanju smatraju autoritativnim, saopstila je u studiji u decembru da je crnogorski zakon o referendumu – koji zahtijeva jasnu vecinu od izaslih biraca ili makar pola izbornog tijela – u potpunosti prihvatljiv i u skladu sa dobrom evropskom praksom. Solana je imenovao jednog slovackog diplomatu da posreduje posto se dvije strane u Crnoj Gori nijesu mogle sloziti oko pravila referenduma.

Ankete javnog mnjenja pokazuju da je odnos u Crnoj Gori 55-45 procenata u korist nezavisnosti, medjutim DJukanovic ocigledno smatra da bi mogao tijesno izgubiti na referendumu organizovanom po uslovima koje je postavio Brisel. Umjesto toga, on je predlagao usvajanje danskog modela, gdje 40% birackog tijela mora glasati za nezavisnost kako bi referendum bio validan. On smatra da moze garantovati da je 41% birackog tijela na njegovoj strani. “Crna Gora je toliko mala, tako da DJukanovicevi ljudi tacno znaju kako ce ko glasati”, kazao je Braca Grubacic, beogradski analiticar.

Na referendumu bi vecina za oko 8-9 odsto mogla da se izjasni za nezavisnost, a da to i dalje ne bude validno po Solaninim pravilima, ukazuju analiticari, dodajuci da bi Brisel u tom slucaju morao da se nosi sa krizom koju je stvorio.

“Formula EU sadrzi virus opasan za stabilnost”, rekao je DJukanovic. “Ova formula skodi osnovnom demokratskom principu. Odluku treba da donese vecina, a ne manjina”.

EU postavlja pravila koja ni sama ne postuje

Kristina Galjak, portparol Havijera Solane je kazala: Evropska unija u potpunosti podrzava ovu inicijativu” i pozvala vladu da prekine sa protivljenjem.

Kriticari kazu da su uslovi koje je postavio Brisel zahtjevniji od onih koji se uglavnom praktikuju u samoj EU. Svedska ili Malta ne bi bile clanice EU da su isti uslovi bili primijenjeni na njihovim referendumima o clanstvu.