Crna Gora je prebrodila mogucnost gradjanskog rata, uvjereni su politicari i analiticari, sedam godina od januarskih demonstracija koje su se umalo pretvorile u krvavi obracun policije i demonstranata tada predvodjenih Momirom Bulatovicem

Piše: Republika

Crna Gora je prebrodila mogucnost gradjanskog rata, uvjereni su politicari i analiticari, sedam godina od januarskih demonstracija koje su se umalo pretvorile u krvavi obracun policije i demonstranata tada predvodjenih Momirom Bulatovicem. Jedan od aktera tadasnjih dogadjaja, Ranko Kadic za Republiku kaze: “Bogu hvala nije se izrodilo zlo koje se moglo izroditi”. Potpredsjednik Skupstine Crne Gore Dragan Kujovic, takodje je uvjeren, da je demokratska svijest u Crnoj Gori za ovih sedam godina sazrela i da je broj onih koji bi politicka i drzavna pitanja htjeli rjesavati samo po mjeri svog ukusa i izvan demokratskih pravila i institucija sistema – zanemarljiv

Dok su se 14. januara 1998. godine na Cetinju obavljale posljednje pripreme za svecano proglasenje Mila DJukanovica za predsjednika Crne Gore, aktuelni predsjednik Momir Bulatovic spremao je drzavni udar. Nesto iza 18 sati pozvao je narod, koji je vec dva dana bio okupljen pred zgradom crnogorske Skupstine, na takozvanom “mitingu istine”, da prosetaju do Vlade. Setnja se pretvorila u pokusaj puca. Zahvaljujuci prisebnoj intervenciji policije izbjegnuto je krvoprolice, ali sudar mitingasa i pripadnika MUP-a, ipak, nije prosao bez posljedica – vise desetina policajaca je ranjeno, njih nekolicina tesko, a povrijedjeno je i dvadesetak demonstranata.

Drama je trajala nekoliko sati. Demonstranti su rastjerani ogromnim kolicinama suzavca. Te noci Slobodan Milosevic izgubio je i bitku za Crnu Goru.

Postojao je plan da tadasnji savezni premijer Radoje Kontic sazove vanrednu sjednicu, koja je znacila i zavodjenje vanrednog stanja u Crnoj Gori, ali je on to izbjegao. Stigao je u Podgoricu u ulozi medijatora izmedju Bulatovicevih pristalica s jedne i predstavnika crnogorskih vlasti s druge strane, tako da je Milosevicev i Bulatovicev plan o “legalnoj” vojnoj intervenciji propao.

Jedan od ucesnika u pregovorima, danas potpredsjednik Demokratske srpske stranke Ranko Kadic, kaze da je Crna Gora te noci izmedju 14. i 15 januara bila na ivici gradjanskog rata ali da on za to ne osjeca nikakvu odgovornost. Po njemu za sve je bio kriv Milo DJukanovic.

-Bio sam u tom pregovarackom timu, znam kako je sve teklo, kako je sve krenulo. Sa danasnje distance, ako se za sta osjecam odgovornim to je za nasu naivnost. Bili smo mnogo naivni. Ta gospoda su na vlast dosla s ulice i vrlo dobro su znali mehanizme kako da se odbrane, kaze Kadic za Republiku.

Govoreci o pregovorima on tvrdi da Kontic, iako je bio posrednik, nije smio da donese ni jednu odluku.

-Mi nastavljamo pregovore. Ne znamo sta se desava. Puca se na sve strane, prijeti gradjanskim ratom, a on ne smije da zove DJukanovica. Mislim da je tada kontaktirao sa Milicom Pejanovic DJurisic. DJukanovic je sve poluge drzao uz sebe i zato ne osjecam odgovornost. Nije se moglo protiv tog sistema. A ko je prvi krenuo, sta je ko radio, da li su oni ubacili neke ljude, ja to znam danas, ali potrebno je vrijeme da sve to ispliva u javnost. U politici postoje strahovite manipulacije, tvrdi Kadic i podsjeca da je uz sebe DJukanovic tada imao i medjunarodnu zajednicu.

On priznaje da 14. januar 1998. godine nije bio obracun DJukanovica i Bulatovica, vec obracun Milosevica i DJukanovica i uvjeren je da su demonstranti uspjeli da i te noci “izdrze” na ulici da bi vlast pala, te da je incident pred Vladom najvise odgovarao upravo DJukanovicu.
-Ko zna sta bi bilo da se nije dogodio taj incident. Bogu hvala nije se izrodilo zlo koje se moglo izroditi, kaze Kadic.

Nas sagovornik se nada da je u ovih sedam godina demokratska svijest u Crnoj Gori ipak uznapredovala i da se januarske slike iz 1998. vise ne mogu ponoviti.

-Ljudi su danas malo drugaciji, manje su ostrasceni. A da li se tenzije opet mogu dici to zavisi iskljucivo od DJukanovica, kategorican je Kadic, uz opasku da crnogorski premijer danas nema podrsku svijeta koju je imao tada.

-Tada je on mislio da moze da prevari Zapad kao sto manipulise ovim narodom i vara ga. Medjutim sad mu se ispostavljaju racuni. Dakle, napetosti jos moze da bude, ali ne vjerujem da mogu eskalirati, osim ako to DJukanovic ne proizvede, kategorican je nas sagovornik.

Kadic ni danas ne zeli da prizna Bulatovicevu krivicu za demonstracije koje su umalo prerasle u krvavi obracun. Po njemu, pojedinci su ti koji su spremni da zapale iskru i izazovu podjele, ali opet izdvaja samo DJukanovica.

U januaru 1998. Crna Gora je, makar zvanicna politika, definitivno raskrstila s Milosevicem. Ovog januara crnogorske snage pokusavaju da se, u susret referendumu o drzavno-pravnom statusu, grupisu oko pokreta za nezavisnost. Iz drugog tabora stigao je odgovor. Prosrpski blok, takodje ovog januara, namjerava da formira pokret za ocuvanje zajednice. Vodja iz Beograda danas je u Hagu, ali svesrdnu podrsku dobijaju od srpskog premijera Vojislava Kostunice. U pomoc je pritekao i novopeceni politicar, srpski biznismen Bogoljub Karic.

-Ne vjerujem u mogucnost vracanja na retrogradno i agresivno ponasanje dijela naroda Crne Gore. Siguran sam da je broj onih koji bi politicka i drzavna pitanja htjeli rjesavati samo po mjeri svog ukusa i izvan demokratskih pravila i institucija sistema veoma mali. Toliko mali da je zanemarljiv. Ta agresivna i destruktivna svijest nema vise podrsku u relevantnim opozicionim partijama a nestala je i moc zloupotrebe i instrumentalizacije nekih institucija kao sto je recimo Vojska. Srpska pravoslavna crkva ne moze mnogo dalje od plemenskih dometa i tog nacina promisljanja politicke i drzavne stvarnosti, sto u Crnoj Gori nema znacajniju politicku moc i podrsku, smatra potpredsjednik Skupstine Crne Gore i funkcioner Demokratske partije socijalista Dragan Kujovic. Demokratska svijest u Crnoj Gori u proteklih sedam godina po njemu je uznapredovala i vec je ostvaren i politicki i drustveni konsenzus o minimumu interesa, sto je, kako kaze, prije pet-sest godina bilo jako daleko.

-Racunam da sa najjacom opozicionom strankom u Crnoj Gori SNP-om danas mozemo postici saglasnost oko minimuma nacionalnih interesa, siguran je Kujovic, sto, po njemu znaci, da su vremena sukoba iza nas. Kaze da su one snage koje su rusilacke i destruktivne u SNP-u u manjini i da ce se one ili odvojiti od te stranke ili pomiriti s cinjenicom da su manjina.

Darmanovic: Nakon Milosevica nista vise nije isto

Iako se Crna Gora u januaru 1988. podijelila na promiloseviceve i antimiloseviceve snage, politicki analiticar Srdjan Darmanovic, podsjeca da ne treba zaboraviti da se i tu radilo o podjeli koja Crnu Goru opterecuje kroz citav 20. vijek – prosrpske i procrnogorske snage. -Ta podjela Crnoj Gori se vraca u svim njenim krizama. To su takozvane podjele dugog trajanja koje postoje u mnogim zemljama. Kod nas ona je vezana i za pitanje nacionalnog, kulturnog i politickog identiteta i ona se uglavnom izrazava kroz takozvano procrnogorstvo i prosrpstvo. Kriza 1998. bila je tim opasnija sto je barem indirektno jedan od aktera bio Slobodan Milosevic, politicar koji je prethodno izazvao vec nekoliko ratova, smatra Darmanovic. Po njemu danas je situacija u mnogo cemu bolja, jer, kako kaze, prije svega nije mala razlika “sto vise nemamo Milosevica na vlasti u Beogradu, bez obzira sto se pokazalo da su mnoge strukture iz tog perioda i dalje u zivotu”. -Danasnji prosrpski blok u Crnoj Gori nema kapacitete koje je imao tada. Ne vjerujem da danas mogu da racunaju na podrsku Vojske na koju su tada racunali, niti je zvanicni Beograd spreman da se u toj mjeri involvira kao sto je to bilo u periodu od 1997. do 2000. godine. Moglo bi se reci da su i neke partije, prije ostalih mozda SNP, donekle promijenile lik. Ne bih bas mogao da kazem da se SNP znacajano reformisala, ali pod drugacijim vodjstvom nego sto je bila tada ona bar verbalno danas iskazuje manje sklonosti k avanturama, ocjenjuje nas sagovornik. Ono sto u Crnoj Gori umanjuje mogucnost sukoba kakav je bio u januaru 1998. po Darmanovicu je i jak upliv medjunarodnih faktora u regionu, “do mjere da Crna Gora, pa i svi njeni politicki akteri uveliko zavise od podrske medjunarodnih struktura”. -Neke se stvari nijesu promijenile. Srpski premijer Kostunica, iako ga ne treba uporedjivati s Milosevicem, ima vrlo slican politicki stav prema pregovorima o crnogorskoj nezavisnosti kao sto je Milosevic imao prema nezavisnosti drugih republika bivse SFRJ. On, kao Milosevic nekada stvari postavlja po principu ili zajednicka drzava ili nista. Ponekad izgeda da i retorika srpskog nacionalizma u Crnoj Gori nije znacajno izmijenjena. Nekad poslanici u paralmentu, koji pripadaju tom bloku, vise govore kao da zive u Kninu 1991. nego u Crnoj Gori 2005. Naravno tu je i uloga SPC i slicnih konzervativnih snaga koji govore arhaicnim jezikom i arhaicnim porukama, u vrijeme opste globalizacije, navodi Darmanovic. Bez obzira na sve to, nas sagovornik je uvjeren da ce ovog puta Podgorica i Beograd stvari rjesavati za pregovarackim stolom. -Ili kroz pregovore uz asistenciju EU, sto mislim da je manja mogucnost onoliko dugo koliko je Kostunica na celu Vlade Srbije, ili ce se stvar okoncati referendumom koji je zagrantovan Poveljom uz paraf EU. Cak iako dodje do referenduma, koji ce predstavljati jednu ozbiljnu politicku borbu dva bloka, sanse za krizu vecih razmjera nijesu velike, zakljucuje Darmanovic.

Kacusa Krsmanovic