Reagovanje Udruženja novinara CG na mjere Vlade Crne Gore koje  predlaže kao Akcioni plan za oblast medija, u okviru Nacrta Akcionog plana za praćenje sprovođenja preporuka iz mišljenja Evropske komisije.

Poštovana gospodo,

            Udruženja novinara Crne Gore podržava mjeru da se izmijeni Krivični zakonik u pravcu dekriminalizacije  klevete radi jačanja medijskih sloboda. Na taj način doprinijeće se da novinari, u skladu sa etikom, odnosno novinarskim kodeksom, profesionalno informišu javnost o događajima, poštujući pravo javnosti da zna istinu. Razlozi za posebno podržavanje ove predložene mjere se ogledaju u dosadašnjoj praksi, gdje su novinari često bili izloženi optužbi, nerijetko i za pisanje koje je korespondiralo sa istinom. U praksi se pokazalo da kažnjavanje novinara, pa čak i kad je simbolično, značajno utiče na njihovu slobodu i sputava ih da se ozbiljnije bave istraživačkim novinarstvom.

            Iz ovih razloga posebno cijenimo da je važna mjera predviđena u Akcionom planu, prema kojoj Vrhovni sud Crne Gore treba da zauzme načelni stav o visini nematerijalne štete zbog klevete učinjene putem medija, u skladu sa praksom Evropskog suda za ljudska prava.

            Smatramo sasvim dovoljnim da se zakonom obezbijedi pravo na privatnost lica koje je povrijeđeno, objavljivanjem odgovarajuće informacije, da može da podnese tužbu u građanskoj parnici i da traži nadoknadu štete koju je pretrpjelo po tom osnovu. Takvo postupanje treba obezbijediti i kada je u pitanju kleveta, jer i jedno i drugo pravo proističe iz Rezolucije br.1165 o pravu na privatnost koju je donijela Parlamentarna skupština.

            Udruženje novinara Crne Gore cijeni da je od jednakog značaja i važnosti da se licima o kojima su objavljene netačne informacije osigura pravo da javnosti saopšte da su neopravdano oklevetani, zakonom treba omogućiti da je vlasnik ili urednik novine obavezan da objavi tekst demantija, možda i presude, jednako na način i na prostoru (odnosno u istim emisijama i terminima) u kojima je vijest objavljena, odnosno štampana. S tim u vezi treba sankcionisati medije koje ne postupe na ovakav način.

            Udruženje novinara Crne Gore izražava javni protest protiv predloga Vlade Crne Gore da se parama iz budžeta države, dakle parama građana, pokriva nezakonito poslovanje privatne firme „Bega pres", koja je već nekoliko godina u stečaju, i koja crnogorskim medijima kao i onima iz Srbije i Hrvatske duguje preko tri miliona evra na ime prodatih tiraža, a ukupna dugovanja ove firme prema povjeriocima je preko 10 miliona evra !!!

            Istovremeno, Vlada za dva velika jubileja, 140 godina novinarstva u Crnoj Gori i 65 godina kontinuiranog postojanja Udruženja novinara Crne Gore, samo desetak dana prije, nije „imala" odakle da izvoji ni jedan evro za ova dvije značajne godišnjice, starije po nekoliko decenija od svake partije i premijerskih mandata

            Nije UNCG protiv dodjeljivanja državne pomoći medijima, ali cijenimo da je pri tome neophodno obezbijediti jednak pristup medijima za dodjelu državne pomoći, što podrazumijeva jasno definisane kriterijume koji će obezbijediti ravnopravni pristup državnoj pomoći. Na taj način će se izbjeći subjektivizam u odabiru medija i visini pomoći.

            Cijenimo da je obaveza da u sprovođenju pomoći medijima treba imenovati kojim je to privatnim medijim potrebna pomoć i u kom iznosu, kako su zapali u finansijsku krizu i da li su prilikom osnivanja objektivno donijeli svoje programe po osnovu obezbijeđenih realnih finansijskih sredstava. Tim prije što izdvajanjem ove pomoći građani iz svojih sredstava finansiraju i privatne medije, jer se državna pomoć upravo obezbjeđuje iz budžeta Crne Gore.

            UNCG podržava napore Ministarstva kulture da se definiše, ne samo način finansiranja Novinarskog samoregulatornog tijela, već i da se u okviru NST precizira kakva je to organizacija, kakav joj status i koja su joj ovlašćenja?

            Posebno, Udruženje ne prihvata predlog da se ponovo osnuje NST, kao ni da njegovi osnivači budu tri novine i to sve tri privatne. Kakva bi snaga i objektivnost bila tog tijela, može se samo pretpostaviti, ali je sigurno da bi u tom slučaju tako osnovano tijelo moglo nazvati Privatno samoregulatono tijelo. Podsjećamo da je NST nevladina organizacija i da kao takva ne može biti regulator kada je u pitanju medijski prostor Crne Gore, jer za to nema ovlašćenja u zakonu, već kao takva može se isključivo baviti pitanjima članova koji čine ovu NVO u pogledu prava koja su predviđena Statutom tog tijela. Uostalom, Statut ove NVO su samo interna pravila koja se tiču novinarske etike, odnosno kodeksa novinara i to onih koji su osnivači ove NVO.

            Podsjećamo da Zakonom o medijima, niti bilo kojim drugim propisima nije uspostavljeno regulatorno tijelo za oblast kontrole štampanih medija, kao što je to slučaj za elektronske medije gdje postoji Agencija za elektronske medije.

            Ukoliko se ocijeni opravdanim da u Crnoj Gori treba da se osnuje poseban regulator, odnosno regulatorni organ za štampane medije, to treba da se uredi zakonom, da se jasno definišu nadležnosti i javna ovlašćenja tog tijela i s tim u vezi način finansiranja.

            Moglo bi se zaključiti, iako postoji Agencija za elektronske medije, da je namjera da se kao regulator za štampane medije uspostavi Agencija za medije, kako je to navedeno u Akcionom planu za oblast medija.

            Treba razmisliti i o rešenju da se zakonom strukovnoj organizaciji na nivou Crne Gore (UNCG) propišu javna ovlašćenja i obaveza tog tijela da usvoje standarde i kodeks novinarskog ponašanja u skladu sa standardima koji su sadržani u međunarodnim dokumentima o ljudskim pravima i slobodama (OUN, OEBS, SE i EU), kako bi se i u ovoj oblasti unaprijedilo izražavanje različitih ideja i mišljenja i medijskih sloboda što se navodi i u ovom Akcionom planu. Ovo tim prije što bi ovakvo tijelo – strukovno udruženje moglo Zakonom dobiti u nadležnost da odlučuje o dodjeli licence za rad novinara čime bi se dobijanjem te licence sticao status profesionalnog novinara, kao i oduzimanju licence u slučaju nepoštovanja Kodeksa novinarskog ponašanja i drugim slučajevima propisanim zakonom. Takva praksa je prisutna u zemljama EU. Licenca bi bila legitimacija profesionalnosti, doprinijela bi pojačanoj odgovornosti u obavljanju svoje profesije, većoj brizi za istinu, kako zbog neistine ne bi ostajali bez licence, a time i mogućnosti da se bave ovom profesijom. Nadalje, njom će se novinar obavezati da poštujući važeće zakone, priznaje samo sud svojih kolega isključujući svako miješanje vlasti ili bilo koga drugog, čime bi se značajno umanjila mogućnost pritiska i dobilo na povećanju medijskih sloboda.

            Obezbjeđivanje ovakog tijela i principa opravdalo bi da se Zakonom uredi način i definišu modaliteti finansiranja takvog tijela.

Predsjednik Udruženja novinara Crne Gore
Novica Đurić

Napomena: Naslov je dao PCNEN