U kontekstu neophodne borbe protiv velikosrpskog nacionalizma (kao, uostalom, i svakog drugog nacionalizma), smrt Slobodana Milosevica ne predstavlja momenat od posebnog znacaja

Piše: Srdja Pavlovic

Tokom posljednjih dvadesetak godina, pokojni Slobodan Milosevic je bio slavljen kao vodja svih Srba, i kao partner zapada u mucnom procesu pacifikacije bivse Jugoslavije. On je takodje nazivan diktatorom, tiraninom, i “Balkanskim kasapinom.” Umro je u celiji United Nations Detention Unit u Seveningenu, dok mu se sudilo za zlocin protiv covjecnosti i teske povrede Zenevske Konvencije.
Slobodan Milosevic je prvi predsjednike jedne drzave koji je bio optuzen za ovakve zlocine, uhapsen, i doveden pred sud. Zato je sudski process u Hagu bio od izuzetne vaznosti na mnogo nivoa.
Po prvi put se sudilo politickom lideru za donosenje odluka koje su rezultirale optuzbom za zlocin protiv covjecnosti. U sferi medjunarodnog prava, ovaj slucaj je, stoga, bio prvi i znacajan test za Medjunarodni Sud u Hagu (ICTY). Rezultat ovog procesa je mogao imati snazan uticaj na to kako politicki lideri definisu svoje odluke, i kako te odluke sprovode u djelo.

Mogucnost da Milosevic bude osudjen mogla je imati duboke posljedice (pozitivne i negativne) po Srbiju, i po psiholoski profil njenih stanovnika. Po istoj logici, eventualna oslobadjajuca presuda je mogla imati znacajan uticaj na buducnost citavog regiona.

Ne treba smetnuti s uma da je Slobodan Milosevic uspio da uspori citav sudski postupak i iskoristi sve proceduralne mogucnosti kako bi obezvrijedio optuznicu. Mnogi strucnjaci za medjunarodno pravo smatraju da je postojala realna sansa da sudjenje propadne zbog proceduralnih problema.

Iznenadna smrt Slobodana Milosevica je stavila tacku na sve pomenute scenarije. Oni koji ga podrzavaju mogu sada tvrditi da tuzioci Medjunarodnog Suda u Hagu nijesu uspjeli da dokazu Milosevicevu odgovornost i da je, stoga, on nevin. Ovo moze biti prvi korak u procesu mitologiziranja Milosevica kao jos jednog u nizu heroja velikosrpskog nacionalizma. Ideja da se on sahrani o trosku drzave u Aleji Velikana je jasna poruka o tome kako se treba odvagati uloga koju je Slobodan Milosevic imao u novijoj istoriju Srbije i bivse Jugoslavije.

Zvanicnici u Hagu ce sada moci da debatiraju scenarija po logici “sta bi bilo, da je bilo…” i da jos odlucnije zahtijevaju da Beograd preda Mladica i Karadzica. Osim toga, nema vise opasnosti da formalnosti i porceduralne zavrzlame dovedu u pitanje sudski postupak protiv Milosevica.

Milosevicevi politicki protivnici i savremeni oportunisti sada imaju sansu da iznova pozivaju na prevazilazenje razlika, i da iskoriste Milosevicevu smrt kao tacku “novog pocetka.” Mnogi ce sada moci da odahnu s olaksanjem. Nema mogucnosti da se ponudi konacni i pravno ovjereni odgovor na pitanje stepena Miloseviceve politicke odgovornosti za raspad bivse SFRJ.

Zrtve politike koju je kreirao i predstavljao Slobodan Milosevic ce nastaviti da zive uz osjecanje praznine i nezadovoljstva sporoscu medjunarodne pravde.

Strahovanje da ce iznenadna smrt Slobodana Milosevica dalje radikalizovati srpsku politicku scenu su, mislim, bez osnova. Ovakva strahovanja polaze od pogresnog stava da je Milosevic bio nacionalista, ili cak otac modernog velikosrpskog nacionalizma.

vdje je korisno podsjetiti da je Slobodan Milosevic bio proizvod (ili posljedica) velikosrpskog nacionalizma. On je bio vjest, proracunat, i brutalan komunisticki aparatcik, koji je koristio nacionalizam kao nacin osvajanja vlasti i opstanka na vlasti. U kontekstu neophodne borbe protiv velikosrpskog nacionalizma (kao, uostalom, i svakog drugog nacionalizma), njegova smrt ne predstavlja momenat od posebnog znacaja. Sa ili bez Milosevica, srpska nacija, kao i sve druge nacije i narodi na prostoima bivse Jugoslavije, tek treba da se zaista suoce sa sopstvenim nacionalizmima. Odlaskom Milosevica, nije pobijedjen nacionalizam, niti njegova smrt treba da posluzi kao zakljucak dijaloga o uzrocima kolapsa bivse SFRJ.

Srdja Pavlovic