Na teritoriji centralnog dela Beograda nalaze se tragovi mora – badenskog, sarmatskog i panonskog vodenog basena.

Pojedina nalazišta u vidu stena i fosila stavljena su pod zaštitu države, kao spomenici prirode od međunarodnog značaja, kao što je lokalitet ispod spomenika Pobedniku na Kalemegdanu i kod stadiona na Tašmajdanu, kazala je savetnik Prirodnjačkog muzeja u Beogradu Gordane Jovanović.

Ona je objasnila da su još od nastanka Alpa, Karpata i Dinarida stvoreni uslovi za formiranje panonskog vodenog basena i podsetila da je postojalo više faza razvoja Panonskog mora, od kojih su mlađa pre imala odlike jezera.

Najstariju fazu predstavljalo je plitko i toplo more (badensko) s odlikama sličnim Jadranskom i Sredozemnom moru, pre oko 15 miliona godina kada su nastala i beogradska uzvišenja Kalemegdan i Tašmajdan od sprudnih litotamnijsko-briozojskih krečnjaka.

Litotamnije su crvene morske alge koje, pored korala, predstavljaju najveće graditelje čvrstog kopna i na prostoru između Slavije, Kalemegdana i Čubure nastali su sprudovi beličasto-žutih stena izgrađenih od algi, briozoa i drugih fosila, rekla je Jovanovićeva.

Ona je kazala da je tašmajdanski krečnjak korišćen kao građevinski kamen od kojeg su izgrađeni deo starog Beograda, beogradska tvrđava i drugi delovi i da bi trebalo omogućiti restauraciju ovog lokaliteta, kako bi se sačuvao od propadanja – zarušavanja.

Pored prirodnih izdanaka, koji se lako otkrivaju građevinskim radovima, postoji više sprudova sa ostacima fosila – mikrofaune, ježevi, puževi, školjke, koji čine čvrstu podlogu današnjeg Beograda.

Ta podloga može se naći u ulicama Gavrila Principa i Jug Bogdanovoj, padini Kalemegdana, od pristaništa do Zoološkog vrta, od Tašmajdana prema severozapadu, ispod Kosovske ulice, gde ide do dubine od 40 metara i na površini kod Tašmajdana.

U nekim ulicama centra grada nalazi se ispod samog asfalta – u Krunskoj, Kumanovskoj, Georgi Dimitrova i Borskoj ulici.

Krajem badenskog veka, pre oko 13 miliona godina, došlo je do kolebanja mora, pomeranja obalskih linija i povećanog priticaja slatkih voda, što je izazvalo snižavanje saliniteta i nastanak novog vodenog basena "Sarmatskog mora".

Zbog promenjenih uslova života tada iščezavaju morski organizmi, a po broju vrsta nastaju siromašnije životinjske grupe, puževi, školjke i ribe.

Tereni kroz koje je prošao vodovodni tunel od Topčidera do Tašmajdana izgrađeni su od sarmatskih krečnjaka, isto tako i novi tunel u Resniku predviđen za zaobilaznicu oko Beograda, a ima ga i na drugim lokalitetima kao što su Omladinski stadion, temelji Beograđanke, bušotine kod Interne B klinike i na drugim mestima.

"Panonski stadijum" nazvan je po Panoniji, a vodeni basen je zbog potpunog ukidanja veze Đerdapskog moreuza sa Crnim i Kaspijskim morem postao mali izolovani basen "Panonsko more u užem smislu", pre oko 11 miliona godina.

Basen su nastanjivale vrste koje žive u jezerima i rekama, a bile su slične današnjoj fauni Kaspijskog jezera – sitni puževi i školjke, sitni račići i ribe.

Panon je bio na prostoru na kome se sada nalaze tunel u ulici Gavrila Principa, stadion Crvene zvezde, na potezu između Kalemegdana i Slavije, Terazijski plato i na drugim mestima.

Postoji još lokaliteta na terenima Beograda koji su u svetskoj literaturi poznati još od 19. veka i koji zavređuju da se nađu na spisku zaštićenih objekata, kao što su potok Karagača u Vrčinu i Rakovički potok, jedan od lokaliteta u Srbiji koji ima najviše fosila – više od 100 fosilnih vrsta.

Tanjug