Kineski pokušaji da uspore degradaciju zemljišta i klimatske promjene sadnjom drveća i obnavljanjem pašnjaka pomjerili su vodu širom zemlje na velike, nepredviđene načine, pokazuje novo istraživanje.

Između 2001. i 2020. godine, promjene u vegetaciji smanjile su količinu svježe vode dostupne ljudima i ekosistemima u istočnoj monsunskoj i sjeverozapadnoj sušnoj regiji, koje zajedno obuhvataju 74 odsto teritorije Kine, prema studiji objavljenoj u časopisu “Earth's Future”. U istom periodu, količina dostupne vode povećala se na Tibetskoj visoravni, koja čini preostali dio teritorije.

“Otkrili smo da promjene u pokrivenosti zemljišta redistribuiraju vodu. Kina je sprovela ozelenjavanje ogromnih razmjera tokom prethodnih decenija. Aktivno su obnovili vitalne ekosisteme, posebno na Loesovoj visoravni. To je takođe ponovo aktiviralo vodeni ciklus”, rekao je za Live Science koautor studije Arije Stal, docent za otpornost ekosistema na Univerzitetu Utreht u Holandiji.

Tri glavna procesa pomjeraju vodu između kontinenata i atmosfere: isparavanje i transpiracija (isparavanje kroz biljke) podižu vodu u atmosferu, dok padavine vraćaju vodu nazad na tlo. Zajedno se ovi procesi nazivaju evapotranspiracija, i ona zavisi od pokrivenosti zemljišta biljkama, dostupnosti vode i količine sunčeve energije koja dopire do tla, kaže Stal.

“I pašnjaci i šume generalno povećavaju evapotranspiraciju. To je posebno izraženo kod šuma, jer drveće može imati duboko korijenje koje doseže vodu i tokom suvih perioda”, rekao je Stal.

Najveći kineski projekat pošumljavanja je Veliki zeleni zid na sušnom i polusušnom sjeveru zemlje. Pokrenut 1978. godine, ovaj projekat ima za cilj da uspori širenje pustinja. Tokom poslednjih 50 godina pomogao je da se površina pod šumom poveća sa oko 10 odsto teritorije Kine 1949. na više od 25 odsto danas – što je površina veličine Alžira. Prošle godine predstavnici vlade su objavili da je zemlja završila “opkoljavanje” svoje najveće pustinje vegetacijom, ali će nastaviti sa sadnjom drveća kako bi spriječila dalju dezertifikaciju.

Drugi veliki projekti ozelenjavanja u Kini uključuju program “Zrno za zelenilo” i program zaštite prirodnih šuma, oba pokrenuta 1999. godine. Program “Zrno za zelenilo” podstiče farmere da pretvore obradivo zemljište u šume i pašnjake, dok program zaštite prirodnih šuma zabranjuje sječu u primarnim šumama i promoviše pošumljavanje.

Zajedno, kineske inicijative za obnovu ekosistema čine 25 odsto globalnog neto povećanja površine pod lišćem između 2000. i 2017.

Ali, ozelenjavanje je dramatično promijenilo vodeni ciklus Kine, povećavajući i evapotranspiraciju i padavine. Kako bi istražili ove promjene, naučnici su koristili visoko precizne podatke o evapotranspiraciji, padavinama i promjenama u korišćenju zemljišta, kao i model za praćenje atmosferske vlage.

Rezultati su pokazali da je evapotranspiracija porasla više nego padavine, što znači da je dio vode izgubljen u atmosferu, rekao je Stal. Međutim, taj trend nije bio ujednačen širom Kine, jer vjetrovi mogu transportovati vodenu paru do 7.000 kilometara od izvora – što znači da evapotranspiracija u jednom dijelu često utiče na padavine u drugom.

Naučnici su otkrili da je širenje šuma u istočnom monsunskom regionu i obnova pašnjaka u ostatku zemlje povećala evapotranspiraciju, ali da su padavine porasle samo na Tibetskoj visoravni, pa su ostali regioni doživeli pad dostupne vode.

“Iako je vodeni ciklus aktivniji, na lokalnom nivou se gubi više vode nego ranije”, rekao je Stal.

To ima važne posljedice za upravljanje vodama, jer je voda u Kini već neravnomjerno raspoređena. Sjever ima oko 20 odsto vode zemlje, ali u njemu živi 46 odsto stanovništva i nalazi se 60 odsto obradivog zemljišta, prema studiji. Kineska vlada pokušava da riješi taj problem, ali će mjere vjerovatno propasti ako se ne uzme u obzir uticaj ozelenjavanja na redistribuciju vode, tvrde Stal i njegove kolege.

Obnavljanje ekosistema i pošumljavanje u drugim zemljama takođe bi mogli uticati na njihove vodene cikluse.

“Sa stanovišta vodnih resursa, treba pojedinačno procijeniti da li su promjene u pokrivenosti zemljišta korisne ili ne. Zavisi, između ostalog, od toga koliko i gdje voda koja ide u atmosferu ponovo pada kao kiša”, rekao je Stal. (Izvor: www.021.rs)