Najkontroverznije naučne teorije su one koje izazivaju značajne debate, bilo zbog sukoba s postojećim paradigmama, etičkih pitanja ili, pak, zbog nedostatka konačnih dokaza.

Teorija evolucije putem prirodne selekcije (Darvinizam)

Darvinova (Čarls) teorija da vrste nastaju putem prirodne selekcije i nasumičnih mutacija bila je revolucionarna, ali i dalje izaziva kontroverze u određenim krugovima, posebno među grupama koje favorizuju kreacionizam ili inteligentni dizajn.

Iako je naučno široko prihvaćena, debate o detaljima (npr. brzina evolucije ili specifični mehanizmi) i dalje postoje, posebno u obrazovnim sistemima gdje se suočava s alternativnim pogledima.

U nekim zemljama, poput SAD, nastava evolucije u školama izaziva pravne i društvene polemike.

Teorija struna (String Theory)

Ova teorija predlaže da su fundamentalne čestice zapravo jednodimenzionalne “strune” koje vibriraju na različitim frekvencijama, potencijalno objedinjujući kvantnu mehaniku i opštu relativnost.

Kritičari je smatraju “nenaučnom” jer nedostaju eksperimentalni dokazi nakon decenija istraživanja. Zahtijeva postojanje dodatnih dimenzija (10 ili 11), što je teško testirati, a neke alternative (npr. kvantna gravitacija petlji) imaju svoje zagovornike.

Debata o tome da li je teorija struna fizika ili filozofija traje godinama, s istaknutim kritičarima poput Petera Woita.

Multiverzum (Multiverse Theory)

Ova teorija sugeriše postojanje više paralelnih univerzuma s različitim fizikalnim zakonima, često kao posljedica kvantne mehanike ili kosmološke inflacije.

Nedostatak direktnih dokaza čini je spekulativnom. Kritičari poput Sabine Hossenfelder smatraju da je više metafizika nego nauka. Podržavaoci poput Seana Carrolla tvrde da objašnjava kvantne paradokse.

Web pretrage pokazuju stalne rasprave o tome da li je multiverzum naučna hipoteza ili filozofska ideja.

Hipoteza simulacije

Tvrdi da je univerzum možda digitalna simulacija, slično kompjuterskoj igri, kako je predložio Nick Bostrom.

Iako intrigantna, nema empirijskih dokaza, a mnogi naučnici je odbacuju kao nefalsifikabilnu (falsifikabilnost je deduktivni standard evaluacije naučnih teorija i hipoteza, koji je uveo filozof nauke Karl Poper u svojoj knjizi Logika naučnog otkrića (1934). Teorija ili hipoteza je falsifikabilna (ili opovrgljiva) ako se može logički kontradiktirati empirijskim testom). Ipak, tehnološki napredak (npr. AI i virtualna stvarnost) podstiče spekulacije.

Elon Musk je popularizovao ovu ideju, ali većina fizičara je skeptična zbog nedostatka testabilnih predviđanja.

Hipoteza o porijeklu života (Abiogeneza)

Pretpostavlja da je život nastao iz nežive materije putem hemijskih procesa na ranoj Zemlji.

Iako su eksperimenti poput Miller-Ureya pokazali da organski molekuli mogu nastati spontano, prelaz na žive ćelije ostaje nejasan. Alternativne hipoteze (npr. panspermija) i dalje izazivaju debate.

Nedavne studije (2023–2025) o RNA svijetu i podmorskim ventilima potpiruju rasprave, ali nema konsenzusa.

Kvantna svijest (Quantum Consciousness)

Sugeriše da kvantni fenomeni u mozgu (npr. Penrose-Hameroffova teorija o mikrotubulama) igraju ulogu u svijesti.

Većina neuro naučnika smatra da klasični neuronski procesi dovoljno objašnjavaju svijest, a kvantne efekte smatraju nepotrebnim ili neosnovanim.

Kritike na X platformi često naglašavaju da nema dokaza da kvantni efekti utiču na neuronske procese. (PCNEN/AI)