Dok Zemlja kruži oko Sunca, Sunce se pojavljuje na promjenljivoj pozadini zvijezda. Dvanaest znakova zodijaka prvobitno je zasnovano na sazvježđima iza Sunca, iz naše perspektive sa Zemlje. Drevni astronomi i astrolozi koristili su ove obrasce za mjerenje vremena i predviđanje budućnosti.

Prije 2.000 godina 19. septembar je u bio u Djevici jer je ovo sazvježđe bilo manje-više iza Sunca tog datuma.

Ali ove godine, kada pogledamo u nebo iza Sunca se nalazi sazvježđe Lav, a ne Djevica.

Zato ako mislite da ste rođeni u znaku Djevice, na vaš rođendan je zapravo iza Sunca bilo sazvježđe Lav.

Zemljina precesija

Zemlja se vrti kao čigra. Čigra počinje da mijenja osu ubrzo nakon što se pokrene. Zemlja radi isto, samo sporije.

Sjevernom polu je potrebno 26.000 godina da iscrta potpun krug na nebu, pokazujući na različite zvijezde usput. Naučnici ovo kolebanje nazivaju aksijalnom precesijom. Aksijalna precesija je uzrokovana gravitacijom Sunca i Mjeseca, mijenja Sjevernjaču i vrijeme smjene godišnjih doba.

Ovo kolebanje znači da se naš pogled na zvijezde pomjera za jedan stepen svakih 72 godine. Tokom vjekova, ova razlika se akumulirala.

Ako pogledamo u nebo, danas se iznad Sjevernog pola nalazi zvijezda koju zovemo Sjevernjača ili Polaris.

Ali kada su stari Egipćani zidali piramide, Sjevernjača je bila zvijezda Tuban.

Tuban je bio Sjevernjača prije otprilike 5.000 godina, između otprilike 4000. i 1800. godine prije nove ere, a ponovo će to biti oko 20.346. godine nove ere, prema precesiji ravnodnevica. Trenutno, Polaris drži ovu titulu, ali Zemljina osa koja se ljulja uzrokuje da se nebeski pol, a samim tim i Sjevernjača, pomjera tokom ciklusa od otprilike 26.000 godina. Tuban, koji se nalazi u sazvježđu Zmaja, bio je ključan za drevne Egipćane da poravnaju piramide.

A tokom poslednjeg ledenog doba, Sjevernjača je bila zvijezda Vega.

I nisu samo zvijezde Severnjače te koje se pomjeraju u našem pogledu zbog Zemljinog kolebanja, već sve zvijezde – uključujući i zodijačka sazvježđa.

Uzmimo za primjer proljećnu ravnodnevicu, obično oko 20. marta, prvi dan proljeća na sjevernoj hemisferi (i početak zodijačkog kalendara u zapadnoj astrologiji).

Prije tri hiljade godina, 20. marta Sunce je bilo u sazvežđu Ovna.

Ali negdje oko 130. godine prije nove ere, grčki astronom Hiparh sa Rodosa je ustanovio da se naš pogled na zvijezde pomjerio.

Danas je Sunce iza sazvježđa Riba u vrijeme proljećne ravnodnevice.

Za otprilike 600 godina biće u sazvejžđu Vodolija. Astrolozi taj period nazivaju „Doba Vodolije” (“Age of Aquarius”), mada se ne slažu u tome kada počinje.

Za tri hiljade godina biće u sazvježđu Jarca.

Ovu promjenu u našem pogledu na zvijezde otkrio je Hiparh prije više od 2.000 godina. Pošto zvijezde ne možemo vidjeti tokom dana, čekao je pomračenje Mjeseca – kada je Mjesec direktno nasuprot Sunca – i koristio je položaj Meseca da bi utvrdio gdje se Sunce nalazi.

Upoređujući svoja mjerenja sa ranijim, otkrio je da se naš pogled na zvijezde pomjera za oko jedan stepen po vijeku – ne previše daleko od savremenih mjerenja.

Danas, zapadna astrologija koristi tropski zodijački sistem, koji se zasniva na položajima zvijezda manje-više onakvim kakvima bi izgledali Hiparhu, a ne onakvima kako izgledaju danas.

To znači da su nama poznati horoskopski znaci sinhronizovani ne sa zvijezdama, već sa godišnjim dobima: Ovan počinje prvog dana proljeća, iako je Sunce tada ispred sazvežđa Riba.

Nasuprot tome, indijski sistem astrologije koristi zvjezdani zodijak, koji objašnjava Zemljino kolebanje i poravnava horoskopske znake sa zvijezdama.

Iako su ova dva sistema u početku bila usklađena, od tada se stalno udaljavaju. Zapadni astrolozi su dobro svjesni ovog neslaganja, ali ne vide problem u tome da zasnivaju znake na zvijezdama kakve su bile prije dva milenijuma.

„Astrolozi koji koriste tropski zodijak koriste samo ono što smatraju podjednako validnim sistemom“, navodi Dorijan Grinbaum, istoričar astrologije koji predaje na Univerzitetu Triniti Sent Dejvid u Velsu.

Sazvežđa se razlikuju po veličini

Zodijačke znake su stvorili Vavilonci prije oko 2.500 godina.

Njihovi zvjezdani katalozi naveli su najmanje 17 zodijačkih sazvježđa. Ali su ih na kraju pojednostavili u 12 koje danas poznajemo, svako široko 30 stepeni, kao da sijeku nebo na 12 jednakih djelova.

Ali sazvežđa nisu zapravo iste veličine. Godine 1928, astronomi su podijelili nebo na 88 zvanično priznatih sazvježđa, svako oblikovano kao svoj dio slagalice.

„Ona nisu lijepi jednaki komadi“, napominje Stejsi Palen, profesorka emeritus na Državnom univerzitetu Veber. „Oni su poput nazubljenih oblika koji nisu ni na koji način simetrični.“

Na osnovu ovih granica, Sunce provodi više nego dvostruko više vremena ispred Djevice nego ispred Raka. I provodi samo nedjelju dana ispred Škorpije – ukoliko uključimo i Zmijonošu.

Sazvežđe koje je bilo višak

Što nas dovodi do poslednjeg razloga zašto se 12 znakova ne poklapa sa zodijačkim sazvježđima.

Zmijonoša

Zmijonoša je 13. sazvježđe na putanji Sunca, prema astronomima. (Čak ima i svoj simbol: ⛎.) Zmijonoša ili na starogrčkom Ofiukus „nosilac zmije“ prikazuje se kao čovjek koji drži zmiju. Ako zažmirite, možete otprilike videti zašto.

Dakle, za ljude rođene u znaku Škorpije prije dvije hiljade godina, Zmijonoša je najvjerovatnije bila iza Sunca na njihov rođendan. (A zbog Zemljinog kolebanja, većina Strijelaca danas je takođe rođena kada je Zmijonoša bio iza Sunca.)

Pošto 13 nije deljivo bez ostatka, Zmijonoša je morao da bude izostavljen

Ne zna se zašto su Vavilonci izostavili Zmijonošu iz svojih horoskopskih znakova. Možda su prvobitno imali drugačije ime za njega. Ali istoričari vjeruju da su, kada su Vavilonci pojednostavili svoj horoskopski sistem, željeli da 12 horoskopskih znakova odgovara 12 mjesecima njihovog kalendara. Zmijonoša nije prošao selekciju.

Astrologija opstaje uprkos astronomiji

Astronomija i astrologija danas imaju malo zajedničkog i ne postoji naučna osnova za ideju da kretanje zvijezda i planeta utiče na našu budućnost ili naše ličnosti. Ali ove dvije discipline su nastale kao ista stvar prije hiljada godina.

„Ako ste bili astronom, bili ste i astrolog“, napominje profesorka Grinbaum.

Vavilonci su planete smatrali bogovima, a kretanje planeta znamenjima koja su mogla da predvide sudbinu kraljeva i kraljevstava. To ih je motivisalo da traže obrasce na nebu.

Čak i do 17. vijeka, mnogi astronomi su se bavili i astrologijom. Johan Kepler, koji je otkrio kako se planete kreću po elipsama, vjerovatno je učio astrologiju na fakultetu i kreirao horoskope za prijatelje i pokrovitelje. Galileo je praktikovao astrologiju i prodavao horoskope.

„Njihov dodatni posao je bio da prave horoskope za svoje bogate pokrovitelje jer je to plaćalo račune“, ističe Tajler Nordgren, astronom i autor.

Na kraju, tokom prosvetiteljstva, astrologija je odvojena od astronomije i više se nije smatrala legitimnom naukom. Izbačena je sa univerziteta, ali i dalje je bilo praktičara.

Danas dovoljno dobro razumijemo zakone koji upravljaju kretanjem planeta i zvijezda da šaljemo svemirske letjelice u udaljene svjetove, detektujemo gravitacione talase i fotografišemo crne rupe. Istovremeno, preko četvrtine ljudi vjeruje da položaji zvijezda i planeta mogu uticati na njihove živote.

Pa zašto je verovanje u astrologiju opstalo, dok su druge metode proricanja poput ornitomantije (pronalaženje znakova u ponašanju ptica) ili tiromantije (gatanje pomoću komada sira) pale u zaborav?

„Astrologija mijenja oblik“, navodi profesorka Grinbaum. „Astrologija ide uz sve što je u modi i uspijeva da opstane.“

Kako danas izgleda mapa sazvežđa i u kom vremenskom intervalu prolaze iznad nas

Danas u sazvežđu Ovna boravimo od 19. aprila do 13. maja.

Pored sazvežđa Bika prolazimo od 14. maja do 21. juna.

Bik (21. 4. – 21. 5.)

Blizanci traju od 22. juna do 20. jula.

Blizanci (22. 5. – 21. 6.)

Pored Raka prođemo od 21. jula do 10. avgusta.

Rak (22. 6. – 22. 7.)

Lav vlada od 11. avgusta do 16. septembra.

Lav (22. 7. – 23. 8.)

Djevice se rađaju od 17. septembra do 30. oktobra.

Djevica (24. 8. – 23. 9.)

Sazvežđe Vaga nas očekuje od 31. oktobra do 22. novembra.

Vaga (24. 9. – 23. 10)

Škorpija pak ima samo nekoliko dana na raspolaganju od 23. do 30. novembra.

Škorpija (24. 10. – 22. 11.)
Jer već 1. decembra se pojavljuje Zmijonoša koji vlada do 17.

Zmijonoša
Tek onda kreće Strijelac od 18. decembra. i ostaje do 19. januara.

Strelac (23. 11. – 21. 12.)

Sazvežđe Jarca prolazimo od 20. januara do 15. februara.

Jarac (21. 12. – 21. 1.)

A Vodolije od 16. februara do 11. marta.

Vodolija (21. 1. – 19. 2.)
Krug se zatvara sa prolećnom ravnodnevicom u Ribama od 12. marta do 18. aprila.

Ribe (20. 2. – 20. 3.)

Izvor: Portal RTS