Pišu: Jovana Marović i Srđan Cvijić

Dvije Evropske komisije su završile mandat bez proširenja na vidiku i nijedna zemlja kandidat trenutno nije ni blizu članstva u Evropskoj uniji. S izbijanjem rata u Ukrajini i pokretanjem Plana rasta, politika proširenja ponovo je visoko na dnevnom redu EU.

Međutim, to treba da prate institucionalna i kadrovska rješenja, prije svega u Evropskoj komisiji, a posebno kada je u pitanju komesar za proširenje. Isto tako, važno je da, u svjetlu stalnih političkih turbulencija u EU, ali i globalno, njene države članice prepoznaju politiku proširenja kao instrument za jačanje Unije, a ne obrnuto.

Evropski izbori su samo djelimično promijenili ravnotežu, budući da Evropski parlament nije u potpunosti prebačen na krajnju desnicu kako se strahovalo. Sve u svemu, EU nije naginjala krajnjoj desnici, ali je pomak značajan u ključnim državama članicama, posebno Francuskoj i Njemačkoj, te nekim državama članicama koje su tradicionalno skeptične kada je u pitanju primanje novih članica (Holandija, na primjer). Obeshrabruje i to što se zaokret udesno dogodio i u nekim zemljama koje su do sada čvrsto podržavale proširenje, poput Austrije.

Evo šta bi trebalo da se desi da bi se proširenje vratilo na pravi put i ispunilo obećanje Ukrajini, Zapadnom Balkanu, ali i Moldaviji i Gruziji:

• Politika proširenja mora biti jedan od prioriteta ove Evropske komisije sa jasnim političkim planom koji bi pratio plan rasta za Zapadni Balkan i druge ključne instrumente politike za druge zemlje kandidate. Glavna poruka treba da bude da je proširenje u političkom, geopolitičkom i ekonomskom interesu EU, nakon čega bi trebalo definisati 2030. kao jasan vremenski horizont da se to dogodi.

• Potrebno je prepoznati realnost i poslati političke poruke kroz određene tehničke promjene. Zato, Generalni direktorat za susjedstvo i pregovore o proširenju (DG NEAR) treba da se transformiše u Generalni direktorat za proširenje, kao što je bio slučaj ranije. Unutar novoformiranog Generalnog direktorata trebalo bi formirati posebne jedinice za 10 zemalja kandidata i potencijalnih kandidata, dok bi sve ostale zemlje i regioni (Južno partnerstvo) trebalo vratiti nazad kako bi se njima bavila Evropska služba za vanjske poslove i razne direkcije – u okviru Evropske komisije. (DG INPA međunarodno partnerstvo i drugi).

• Mogućnost proširenja Unije za pet godina treba prepoznati i planirati u narednom budžetskom ciklusu.

• Sljedeći komesar za proširenje trebao bi da dođe iz države članice koja ima političku težinu u EU, istovremeno snažno zagovarajući proširenje i stavljajući važan naglasak na vladavinu prava i sveukupne demokratske reforme zemalja kandidata.

• Sljedeći komesar za proširenje ne bi trebao dolaziti iz države članice koja ne ispunjava kopenhaške kriterije i druge ključne vrijednosti na kojima je izgrađena EU.

• Sljedeći komesar za proširenje treba da bude istaknuta ličnost sa dokazanim ličnim iskustvom u podršci vladavini prava i demokratiji.

Politika proširenja, kao jedna od najuspješnijih politika EU, takođe je ključni instrument kojim Unija može dokazati da se „vratila na pravi put“, da je njena transformativna moć „živa i zdrava“, da je sposobna izvoziti demokratiju i čuvajuti je na svim nivoima. Da bi se to postiglo, potrebno je poći od odgovarajućeg okvira i primijeniti iste instrumente gdje god je to potrebno za zaštitu demokratije i ljudskih prava.

Prevod je uradio PCNEN.

Link na englesku verziju teksta.

NAPOMENA: Ovaj tekst je objavljen u partnerstvu sa European fund for the Balkans – predstavništvo Network of European Foundations

Stavovi iznešeni u ovom tekstu ne predstavljaju stavove redakcije portala PCNEN, što ne znači, nužno, da ne postoji podudarnost ili bliskost. Uredništvo PCNEN-a zadržava pravo da edituje komentare na tekst koji se postuju na portalu ili na PCNEN stranicama na društvenim mrežama Facebook i Twitter