Piše: Građanska inicijativa Sačuvajmo Sinjajevinu

Crna Gora ima jedan od najvećih udjela površina šumskih zemljišta u Evropi, njihov opseg na prostorima gdje se može organizovati poljoprivredna djelatnost ili koja imaju visoki stepen biodiverziteta ne bi trebalo više da se povećava, poruka je iz Nacionalne šumarske politike koju je uradilo Ministarstvo poljoprivrede, a koju očigledno u Ministarstvu odbrane nijesu pročitali.

Ministarstvo održivog razvoja i turizma je u dopisu Centru za zaštitu i proučavanje ptica, jasno navelo da područje Sinjajevine sa aspekta biodiverziteta zaslužuje dodatnu pažnju, i iskazalo uvjerenje da je taj resor „u okviru svojih nadležnosti i mogućnosti, preduzelo korake kako bi se zaustavilo dalje pošumljavanje ovog područja, a što je i potvrđeno od Ministarstva odbrane“. Dopis Ministarstva održivog razvoja i turizma potpisali su državna sekretarka Dragana Čenić, a odobrila generalna direktorica Direktorata za životnu sredinu Ivana Vojinović.

Stoga jutrošnje saopštenje Ministarstva odbrane je začuđujuće i zabrinjavajuće, jer se opet pokazuje ignorantski odnos prema zaštiti prirode, a demonstrira inat sa narodom. Sinjajevini ne treba ni pošumljavanje, ni poligon i na to nikada pristati nećemo. Stoga još jednom pozivamo Ministarstvo odbrane da čuje glas naroda i odustane od poligona, a ne da se vodi samovoljom i inatom.

Strategija sa planom razvoja šuma i šumarstva 2014. – 2023. godine, koju je Usvojila Vlada, poziva na zaštitu nešumskih staništa i u tom dokumentu se jasno navodi: “Zbog ruralnog razvoja i potrebe za zaštitom nešumskih staništa, dalje finansiranje pošumljavanja i proširivanje šuma više nije svrsishodno, osim na onim planski određenim lokalitetima gdje je šuma neophodna zbog neke od njenih opštekorisnih funkcija.” Ono što mi znamo Sinjajevina, a posebno njeni pašnjaci nikad nijesu bili šuma, niti je to iko zapamtio, čak ni legende nemamo o šumama na Sinjajevini, već je po narodnom predanju Sinjajevina i ime dobila po travi, „trava kao sinje more“, izraz je koji se i danas može čuti kod lokalnog stanovništva. Nijesmo ni mi, kao ni naše kolege, pronašli dokument iz ranijeg perioda Vlade kojim se planira pošumljavanje Sinjajevine.

Takođe, Strategija sa planom razvoja šuma i šumarstva 2014. – 2023. godine naglašava da „Crna Gora ima udio šuma koji je na samom vrhu u Evropi. Stoga dalje pošumljavanje poljoprivrednih površina nije poželjno iz više razloga: zbog očuvanja poljoprivredne proizvodnje, zbog očuvanja pejzaža i ruralnih područja, zbog očuvanja biodiverziteta koji je vezan na nešumske ekosisteme i zbog zaštite od požara. Ove površine treba očuvati i podsticati njihovo korišćenje“.  na ovo su ukazele i kolege iz Centra za zaštitu i proučavanje prica, a ovo je dokument Vlade, ne NVO aktivista.

Ideja pošumljavanja pašnjaka osporena je i Studijom zaštite i uspostavljanja zaštićenog prirodnog dobra na području Sinjajevine gdje se navodi da: „Poljoprivredna proizvodnja predstavlja jednu od glavnih privrednih djelatnosti područja Sinjajevine, a za mnoga domaćinstva je i jedini izvor prihoda. Važan faktor individualne osobenosti Sinjajevine jeste njen biljni pokrivač, prije svega travni. S površinom pašnjaka od 120.000 ha, na kojem se može napasati 200.000 ovaca, Sinjajevina spada među prave pašnjačko-staočarske planine”.

Zbog stagnacija ili napuštanja stočarstva na većem dijelu teritorije Crne Gore, ali i u mnogim zemljama Evrope, postoji problem gubljenja travnatih površina (pašnjaka i pašnjačkih kamenjara) zbog njihovog  zarastanja- sukcesiju, prvo u grmoliki tip vegetacije, a zatim u šumski tip vegetacije. Takođe, šumski i grmoliki tip vegetacije ima znatno drugačiju i manju biološku raznovrsnosti i bogatstvo vrsta u odnosu na kamenjarske i pašnjačke tipove vegetacije.

Upravo zbog navedenog u EU očuvanje travnatih površina je prioritet i podstiče se kroz brojne grantove koji podržavaju razvoj poljoprivrede uz očuvanje biološke raznovrsnosti na ovim površinama. Takođe, jedan od 20 indikatora stanja biodiverziteta u EU se odnosi na vrednovanje i praćenje stanja pašnjaka u svim zemljama članicama EU.

Proces stagnacije ili napuštanje stočarstva kao djelatnosti predstavlja opasnost za očuvanje biološke i predione raznovrsnosti i na području Sinjajevine. Naime, tradicionalni način upravljanja pašnjacima (tradicionalan uzgoj stoke kroz pašarenje, košenje livada i sl.) jedni su od osnovnih razloga velike biološke raznovrsnosti travnatih površina (pašnjaka i pašnjačkih kamenjara) na Sinjajevini, ali i razlog predione raznovrsnosti planine kroz prisustvo tip predjela – predio površi. Stoka uzgajana na tradicionalan način održava travnjačku vegetaciju na pašnjacima i pašnjačkim kamenjarima i sprečava njihovo zarastanje u šikaru odnosno šumu.

Takođe, travnjačke površine lokalno stanovništvo održava i košenjem za potrebe ishrane stoke. Na ovaj način održava se travnjački tip vegetacije koji predstavlja staništa strogo zaštićenih i ugroženih vrsta biljaka, životinja i gljiva, ali se kroz njegovo očuvanje obezbjeđuje i odrežavanje predione raznovrsnosti. Zbog navedenog na Sinjajevine je neophodno preduzeti odgovarajuće mjere u cilju održavanja travnatih površina- pašnjaka i pašnjačkih kamenjara putem podsticaja razvoja tradicionalnog stočarenja kroz odgovarajuću podršku i aktivnu politiku ulaganja u poljorivredu- stočarstvo, posebno kroz korišćenje raspoloživih grantova EU koji podržavaju razvoj poljoprivrede uz očuvanje biodiverziteta, a ne vršiti pošumljavanje pašnjačkih površina.

Takođe, Sinjajevina predstavlja najveći pašnjak na Mediteranu i drugi po veličini pašnjaka u Evropi zato je potpuno neshvatljiva i nerazumna odluka i namjera Ministarstva odbrane da na pašnjacima ove planine zasadi 100.000 sadnica, i pretvori ih u šumske površine što bi uticalo negativno (pogubno) na biodiverzitet ovog područja i predione vrijednosti planine te uticalo na gubitak travljačkih površina kod nas. Takođe, ovo bi uticalo negativno na stočare i stočarstvo koje predstavlja važnu poljoprivrednu djelatnosti na ovoj planini, i od koje zavisi egzistencija velikog broja domaćinstava koja koriste Sinjajevinu za ispašu svojih stada.