Hrišćanska sloboda nije sloboda od drugih već sloboda za druge

Piše: Radovan Bigović

O ekumenizmu (međucrkvenom dijalogu) još uvek ne prestaju razna sporenja, slično problemu globalizacije, mondijalizacije i mekdonalizacije. Za jedne je to „najveće zlo", „izdaja pravoslavlja i nacionalnih interesa", „gubljenje identiteta". Za druge ekumenizam je afirmacija crkve, njeno svedočenje i očuvanje identiteta. Ekumenizam jedni panično negiraju, drugi nekritički prihvataju, treći su za, ali pod određenim uslovima.

Zašto danas Pravoslavna crkva učestvuje, zajedno sa drugim hrišćanskim crkvama u ekumenskom pokretu i dijalogu? Zato što je njena sama priroda dijaloška. Ukoliko Pravoslavna crkva ne bi bila u dijalogu sa drugim hrišćanskim crkvama, nehrišćanskim religijama, sekularnim religioznim pokretima i svim idejnim i duhovnim izazovima modernog sveta ona bi prestala da bude crkva i transformisala bi se u sektu. „Ni jedna istorijska crkvena zajednica ne može pretendovati na to da je crkva, ako je prestala da teži jedinstvu sa drugim crkvama" (Jovan Ziziulas). Hrišćanski Bog (Sveta Trojica) fundamentalno je određen kategorijom odnosa (relacije), kako unutar sebe, tako i prema svetu, hrišćanska ontologija je dijaloška. Bog je ljubav, JA- TI odnos. Otkrovenje Božije kao osnovni izvor hrišćanskog učenja ima dijaloški karakter: Boga koji se otkriva i čoveka koji prima i saopštava to otkrovenje. Za hrišćane, biti pravi čovek znači postojati sa drugim. Čovek nije samozatvorena i samodovoljna monada već biće za drugog. Ta dijaloška i relaciona dimenzija čini čoveka posebnim bićem – ikonom Božijom – a ne njegove umne ili etičke karakteristike. Pravoslavni stil života uvek je samosavlađivanje od pukog življenja za sebe. Biti hrišćanin znači uvek se oslobađati ličnog i kolektivnog egoizma i ozlojeđenosti zbog povređenog samoljublja. U Jevanđelju je sve susret i radost zbog susreta sa drugim. Hrišćanska gnoseologija je dijaloška. Poznati Boga (svet i čoveka) uvek podrazumeva voleti i stupiti u odnos sa njim. U strukturi Pravoslavne crkve sve je međuzavisno. Niko i ništa ne može da postoji samo za sebe. Pravoslavna liturgija, koja predstavlja identitet Crkve, sva je dijaloška. Cilj posta i askeze je pobeda samoljublja, izlaženje iz sebe i kretanje prema drugome. „Ništa nije tako svojstveno našoj prirodi kao zajedničarenje jednih sa drugima" (sveti Vasilije Veliki 4. vek). Crkva u svetu postoji da izvrši egzistencijalni preobražaj grehom podeljenog i raskomadanog čovečanstva u zajednicu slobodnih ličnosti sjedinjenih sa Bogom i međusobno, tj. da ceo svet postane „kosmička liturgija".

Crkva nikad ne može da se miri sa raskolom i podelom niti da teži „nezavisnosti" od drugih. Oni koji se mire sa raskolom i podelom čine teži greh od onih koji su to izazvali, jer poriču volju Božiju da svi budu (za) jedno na kraju istorije. Hrišćanski identitet pretpostavlja odricanje od sebe i svojega, oslobađanje od svih okova prirode i istorije i stvaranje poverenja i građenje identiteta na drugome. Hrišćanska sloboda nije sloboda od drugih već sloboda za druge. Hrišćanski dijalog treba da je dijalog u istini i ljubavi. On ne teži unifikaciji crkve već „pomirenoj različitosti" (jedinstvo u različitosti). Takav dijalog crkvu čuva od dva podjednako opasna iskušenja: „otvorenog relativizma" i „zatvorenog fanatizma".

Ekumenizam nije „moda" ili stvar crkvene taktike i diplomatije. On nije motivisan utilitarnim već prvenstveno egzistencijalnim i ontološkim razlozima. On nije izraz slabosti i nemoći već pojava same prirode crkve. Zato je „ideja hrišćanskog jedinstva i ujedinjenja tema veka, tema vremena, tema istorije" (Georgije Florovski) i neizbežno imperativ za sve hrišćane, čak i onda kad ne daje željene rezultate. Najistaknutije ličnosti Pravoslavne crkve stvorile su ideju i pojam svečoveka, svečoveštva, svečovečanskog bratstva, svečovečanske zajednice, svečovečanske ljubavi, brige, uma i osećanja. Uskogrudost, fanatizam, zatvorenost i neprihvatanje drugog nije bila karakteristika istočnohrišćanskih naroda sve do novijeg vremena kada je veći broj pojedinaca tome sklon i to u nedoba, jer se ceo svet integriše, neverovatnom brzinom, na svim planovima, kao nikad pre u istoriji.

Politika