Crna Gora ostaje većinski okrenuta Evropskoj uniji i antifašističkim vrijednostima, ali rastuće nepovjerenje u institucije, ekonomska nesigurnost, selektivna pravda i nejasne političke poruke ozbiljno potkopavaju optimizam građana. Pad podrške EU integracijama i porast zabrinutosti zbog smjera u kojem država ide upozoravaju da bez vidljivih reformi i dosljedne vladavine prava evropska perspektiva gubi kredibilitet, pokazuju nalazi danas predstavljenog najnovijeg CG Pulsa Centra za građansko obrazovanje (CGO) i Instituta DAMAR.

Iako relativna većina građana i smatra da se Crna Gora kreće u dobrom ili veoma dobrom pravcu (44,7%), zabrinjava podatak da gotovo 40% ispitanih ocjenjuje da država ide u pogrešnom ili veoma pogrešnom smjeru, dok je visok procenat onih koji ne mogu da se odrede (16,9%).

“Kada je riječ o ukupnoj situaciji u zemlji, samo 27,2% građana smatra da se Crna Gora razvija, dok gotovo polovina ispitanih situaciju vidi kao stagnaciju, krizu ili stanje blizu katastrofe. “Ipak, percepcija pravca Crne Gore je u decembru osjetno pozitivnija nego u martu. Zbirno, udio onih koji kažu da se Crna Gora kreće u dobrom pravcu – dakle “veoma dobrom” ili “dobrom” – raste sa 35,8% u martu na 44,7% u decembru. Istovremeno, udio onih koji smatraju da se zemlja kreće u pogrešnom pravcu pada sa 44,9% na 38,4%. Ovakvi nalazi ukazuju na duboku polarizaciju i izraženu nesigurnost u pogledu budućih društvenih i ekonomskih kretanja”, istakao je Vuk Čađenović, direktor Instituta Damar.

Dominantno osjećanje ostaje zabrinutost (26,1%), ali je niža nego u martu. Vidimo manje “vrućih” emocija poput bijesa, uz istovremeni rast nade i zadovoljstva. Međutim, rastu i tuga i ravnodušnost, što govori o miješanom emocionalnom profilu: manje tenzije, ali i dalje bez jasnog optimizma.

“Povjerenje u institucije ostaje nisko i fragmentisano. Nijedna institucija ne uživa visok nivo povjerenja, a posebno brine činjenica da su Skupština, sudstvo i političke partije na samom dnu ljestvice. Najviše povjerenja građani imaju u vjerske zajednice, obrazovni sistem i vjerske organizacije”, naglasio je Čađenović.

Gotovo polovina građana (47,1%) navodi da mjesečni prihodi njihovog domaćinstva nijesu dovoljni da pokriju osnovne životne troškove, dok svega 36,8% uspijeva da zatvori mjesečni budžet bez problema. Više od trećine ispitanih (33%) navodi da danas živi lošije nego prošle godine, dok svega četvrtina bilježi poboljšanje životnog standarda. „Ovi podaci potvrđuju da ekonomska nesigurnost postaje jedno od ključnih političkih i društvenih pitanja u Crnoj Gori“, ocijenio je Čađenović.

“Rad Vlade Milojka Spajića građani su ocijenili prosječnom ocjenom 2,58, a slično važi i za parlamentarnu opoziciju jer nijedna opoziciona partija ne prelazi prosječnu ocjenu, što dodatno govori o krizi političke ponude u cjelini”, kazao je Čađenović.

Kada je riječ o postupanju policije u incidentu na Zabjelu, mišljenja su podijeljena, uz visok udio građana i građanki bez stava. Ipak, zbirno kritičke ocjene (41,4%) premašuju pozitivnu ocjenu postupanja policije (36,4%). Najčešća pojedinačna pozicija je da je policija djelovala profesionalno, ali značajan dio vidi problem u načinu informisanja javnosti.

“Odluku premijera o ukidanju bezviznog režima za državljane Turske građani su dominantno ocijenili kao preuranjenu, ishitrenu ili politički motivisanu, dok je manje od četvrtine smatralo opravdanom. Njeno ukidanje ukazuje i da su ti stavovi prevladali i unutar Vlade”, poručio je Vuk Čađenović.

„Većina građana i građanki Crne Gore (55,5%) ima negativan ili pretežno negativan stav prema istorijskoj ulozi Pavla Đurišića, što je i indikator da revizionistički narativi, uprkos intenzivnim, agresivnih i organizovanim pokušajima njihove afirmacije, nijesu postali dominantni u javnom mnjenju“, kazala je Daliborka Uljarević, izvršna direktorka CGO-a, upozoravajući istovremeno da oko 12% ispitanih ima pozitivan stav, kao i da je visok procenat onih bez stava, što ostavlja prostor za relativizaciju istorijskih činjenica i normalizaciju ideologija koje su u direktnoj suprotnosti sa antifašističkim temeljima savremene Crne Gore.

„Gotovo 60% ispitanih protivi se podizanju spomenika Pavlu Đurišiću, što znači da ovakve inicijative nemaju demokratski legitimitet u javnosti. Iako su pojedini akteri pokušavali Đurišića predstaviti kao heroja srpske nacionalne zajednice, ni unutar te zajednice ne postoji snažna podrška tome, a svakako je znatno manja od zbirnog biračkog tijela i najekstremnijih političkih opcija koje promovišu ovaj tip revizionizma“, navela je ona.

Institucije ni nakon više od četiri mjeseca nijesu uklonile nezakonito podignuti spomenik koji je predmet krivičnog postupka, što se dominantno vidi poraz bezbjednosnog i pravosudnog sistema i osnažuje nepovjerenje u sposobnost institucija da sprovode zakon dosljedno, naročito kada se ulazi u politički i ideološki osjetljivu zon. Podatak da trećina ispitanih nema stav jer to može biti opomena opasne normalizaciju institucionalne neefikasnosti, poručeno je sa predstavljanje nalaza.

Evropska unija ostaje glavni percipirani spoljnopolitički oslonac Crne Gore, ali je u odnosu na prethodni talas, iz jula 2024. godine, zabilježen pad, kao i u oslanjanu na Srbiju, uz istovremeni rast oslanca na neke globalne aktere, poput Rusije, SAD, Kine, Njemačke, itd. „Imamo fragmentaciju spoljnopolitičkih orijentacija, koja potkopava evropski konsenzus i može slati konfuzne poruke našim partnerima u EU“, istakla je Uljarević.

Podrška članstvu u EU i dalje je većinska (64%), ali je u kontinuiranom padu – za oko 13% u odnosu na 2021. godinu, uz rekordnu petinu protivnika, kao i rast neopredijeljenih, što predstavlja ozbiljan signal upozorenja.

„Građani su izrazito skeptični prema rokovima koje Vlada komunicira u vezi sa zatvaranjem pregovaračkih poglavlja – tek 22,4% vjeruje da će taj proces biti završen do kraja 2026. godine, dok više od polovine ili sumnja u taj ishod ili očekuje dodatnu fleksibilnost EU. Posebno brine podatak da više od petine građana smatra da Crna Gora nikada neće postati članica EU“, navela je Uljarević.

„Većina građana (54,4%) predsjednika Srbije Aleksandra Vučića vidi kao destabilizujući faktor za region i Crnu Goru, dok ga svega 15,4% doživljava kao velikog državnika, što je manje od podrške onih partija koji otvoreno afirmišu njegovu politiku u Crnoj Gori. Visok procenat onih bez stava, naročito među građanima i građankama srpske nacionalnosti, ukazuje na ambivalentan i oprezan odnos prema ovom pitanju“, kazala je Uljarević u komentaru na pitanje koje se odnosilo na Vučića.

Tek četvrtina vjeruje da Specijalni državni tužilac (SDT) može pokretati postupke bez političkih ograničenja, dok većina smatra da se pravda sprovodi selektivno ili zavisi od političke moći. Samo 10,7% ispitanih vjeruje da se zloupotrebe procesuiraju bez obzira na političku pripadnost, dok veliki broj građana ne može da procijeni rad institucija u tom pogledu, što govori o konfuziji kad je riječ o procjeni učinka institucija.

„Kada je riječ o medijskom objavljivanju privatnih komunikacija iz predmeta SDT-a bez elemenata krivičnog djela, stavovi su podijeljeni, ali prevladava kritički odnos. Veći broj građana to vidi kao narušavanje privatnosti i pravičnosti postupka (46,4%), dok tek petina smatra da takva praksa doprinosi razumijevanju slučajeva. Skoro trećina ne može da se odredi. Ovo je pokazatelj zabrinutosti javnosti zbog medijalizacije pravde, a posljedično i moguće kompromitacije samih postupaka“, zaključila je Uljarević.

Prikupljanje podataka je obavljeno CAPI metodom, od 08. do 18. decembra 2025. godine, na troetapnom stratifikovanom slučajnom uzorku koji je obuhvatio 1000 punoljetnih građana i građanki Crne Gore.

CG puls predstavlja zajedničku inicijativu CGO-a i DAMAR-a, sa ciljem da, kroz empirijske podatke, pomognu onima koji rade na strateškom demokratskom oblikovanju društva, odluke donose na osnovu pouzdanih podataka i temeljnih analiza, držeći u fokusu građane i građanke. Na taj način se može unaprijediti kvalitet javne debate o važnim pitanjima, ali i podići nivo odgovornosti svih aktera.

Maja Marinović, saradnica na programima