Piše: Chris Hedges

Apokaliptični požari koji su izbili u borealnim šumama u Sibiru, ruskom Dalekom istoku i Kanadi, upozoravali su klimatolozi, neizbježno će se pomjeriti na jug jer rastuće globalne temperature stvaraju toplije pejzaže koji su skloniji požaru.

Sada jesu. Neuspesi u Kaliforniji, gdje Los Anđeles nije imao značajnijih padavina tokom osam meseci, nisu samo neuspeh u pripremi – gradonačelnica Los Anđelesa Karen Bass je smanjila sredstva za vatrogasnu jedinicu za 17 miliona dolara – već i neuspjeh na globalnom nivou da se zaustavi ekstrakcija fosilnih goriva.

Jedino iznenađenje je da smo iznenađeni. Dobrodošli u doba „Pyrocena“ u kojem gradovi gore, a voda ne izlazi iz hidranata.

Borealna šuma je najveći šumski sistem na zemlji. Obuhvata sjevernu hemisferu. Proteže se preko Kanade i Aljaske. Nastavlja se kroz Rusiju gdje je poznata kao “tajga”. Dopire do Skandinavije, ponovo se javlja na Islandu i Njufaundlendu i kreće se ka zapadu preko Kanade, završavajući krug. Borealna šuma ima više izvora slatke vode nego bilo koji drugi biom, uključujući amazonsku prašumu.

To su pluća Zemlje, sposobna da pohrane 208 milijardi tona ugljenika, ili 11 posto ukupne svjetske koli;ine. Ipak, ona je stalno degradirana, napadnuta krčenjem i vađenjem katranskog pijeska u Alberti, Kanada — koja proizvodi 58 posto kanadske nafte i najveći je izvor uvozne nafte u SAD — suša koju je izazvao čovjek i rastuće temperature od karbonske emisije.

Skoro dva miliona hektara borealne šume uništile su rudarske industrije i drvne kompanije. Oni su sastrugali gornji sloj zemlje i za sobom ostavili zatrovane pustoši. Proizvodnja i potrošnja jednog barela sirove nafte iz katranskog pijeska oslobađa između 17 i 21 posto više ugljendioksida od proizvodnje i potrošnje standardnog barela nafte.

Nafta se transportuje hiljadama milja do rafinerija, čak do Hjustona, kroz cjevovode i u kamionima s prikolicom ili željezničkim vagonima.

Ovaj ogroman napad, možda najveći takav projekat na svijetu, ubrzao je oslobađanje ugljeničnih emisija koje će, nekontrolisano, učiniti planetu nenastanjivom za ljude i većinu drugih vrsta. Postoji direktna veza od uništenja borealne šume i divljih požara u Kaliforniji.

Borealni šumski sistem je više od jedne decenije doživio neke od najgorih šumskih požara na planeti, uključujući šumski požar Wood Buffalo (aka Fort McMurray) 2016. godine, koji je progutao skoro 1,5 miliona hektara i koji nije bio u potpunosti ugašen 15 mjeseci.

Čudovišni požar, koji je, prema novinaru Johnu Vaillantu, bio oko 950 stepeni Farenhajta – topliji od Venere – uništio je hiljade domova i prisilio evakuaciju 88.000 ljudi.

Vatra je zahvatila Fort McMurray takvom žestinom i brzinom da su stanovnici jedva pobjegli u svojim automobilima jer su zgrade i kuće odmah isparile.

Plamen je lizao 300 stopa u vazduh. Vatrene kugle su se kotrljale uz stub dima još 1000 stopa. Bio je to predznak nove normalnosti.

Više od 100 klimatskih naučnika pozvalo je na moratorij na vađenje nafte iz katranskog pijeska. Bivši NASA-in naučnik James Hansen prije više od deset godina je upozorio da će, ako se nafta iz katranskog pijeska u potpunosti iskoristi, to biti “gotovo” za planetu.

On je takođe pozvao da se izvršnim direktorima kompanija za fosilna goriva sudi za “teške zločine protiv čovječnosti i prirode”.

Teško je steći osjećaj razmjera razaranja, osim ako ne posjetite, kao što sam to ja učinio 2019., katranski pijesak Alberte. Proveo sam vrijeme sa 500 stanovnika Beaver Lakea, rezervata Cree, od kojih je većina siromašna i živi u malim, kutijastim montažnim kućama.

Oni su žrtve najnovije iteracije kolonijalne eksploatacije, usredsređene na vađenje nafte koja truje vodu, tlo i vazduh oko njih.

Beaver Lake, kao što sam tada napisao, okruženo je sa više od 35.000 bušotina nafte i prirodnog gasa i hiljadama milja cjevovoda, pristupnih puteva i seizmičkih vodova. Područje takođe sadrži poligon hladnog zračnog oružja, koji je prisvojio ogromne djelove tradicionalne teritorije od domorodačkih stanovnika da bi testirao oružja.

Ogromni pogoni za preradu, zajedno sa ogromnim mašinama za ekstrakciju, uključujući bagere duže od pola milje i dreglajn bagere visoke nekoliko spratova, pustoše stotine hiljada hektara.

„Ovi stiksovi centri smrti rigaju sumporna isparenja, bez prestanka, i šalju vatrene baklje u mutno nebo“, napisao sam.

„Vazduh ima metalni ukus. Izvan centara za preradu, postoje ogromna toksična jezera poznata kao jalovišta, ispunjena milijardama galona vode i hemikalija vezanih za ekstrakciju nafte, uključujući živu i druge teške metale, kancerogene ugljovodonike, arsen i strihnin. Mulj iz jalovišta ispušta se u rijeku Athabasca, koja se uliva u Mackenzie, najveći riječni sistem u Kanadi.”

Ništa na ovom mjesečastom krajoliku neće podržati život. „Ptice selice koje slijeću na jalovište umiru u ogromnom broju“, primijetio sam.

“Toliko je ptica ubijeno da je kanadska vlada naredila kompanijama za ekstrakciju da koriste bučne topove na nekim lokacijama kako bi uplašile pristižuća jata. Oko ovih paklenih jezera čuje se stalan bum-bum-bum od eksplozivnih naprava.”

Voda u većem dijelu sjeverne Alberte više nije sigurna za ljudsku upotrebu. Voda za piće se mora transportovati kamionom za rezervat Beaver Lake. Rak i respiratorne bolesti su u porastu.

John Vaillant, autor knjige Fire Weather: On the Front Lines of a Burning World opisuje pejzaž katranskog pijeska:

„…milje i milje crne i opljačkane zemlje posute jamama stadionske veličine i mrtvim, obezbojenim jezerima koja čuvaju strašila u obliku odbačene kišne opreme i nadgledana gorućim stogovima i dimećim rafinerijama, sve zajedno isprepleteno lavirintima zemljanih puteva i cjevovoda, kojim patroliraju mašine veličine zgrade a koje izgledaju patuljasto u pustoši koju su napravile.

Sama jalovišta pokrivaju više od sto kvadratnih milja i sadrže više od četvrtine biliona galona kontaminirane vode i efluenta iz procesa nadogradnje bitumena. Nema mjesta za ovaj otrovni mulj osim u tlo, ili u vazduh, ili, ako jedna od masivnih zemljanih brana propadne, u rijeku Atabasca. Decenijama su stope raka bile nenormalno visoke u nizvodnoj zajednici.”

Vatrene oluje van kontrole i mećava uskovitlane žeravice, piše on, svjedoci su u Kaliforniji, državi u kojoj se obično požari dešavaju tokom juna, jula i avgusta.

Naselja gore “do temelja ispod visokog pirokumulusnog oblaka koji se obično nalazi iznad vulkana koji eruptiraju”, a požari stvaraju “vjetrove orkanske snage i munje koje pale požare miljama daleko”.

Ovi požari nalik ciklonima više liče na bombardovanje Hamburga ili Drezdena tokom Drugog svjetskog rata, nego na šumske požare iz prošlosti. Gotovo ih je nemoguće kontrolisati.

Intervju koji sam napravio sa Vaillant-om možete vidjeti ovdje.

„Vatra želi da se penje“, rekao mi je Vaillan.

„Svi znamo da se toplota povećava. Diže se u krošnje drveća i usisava vjetar odozdo jer joj je stalno potreban kiseonik. Dakle, o vatri je korisno razmišljati kao o entitetu koji diše. Uvlači kiseonik sa svih strana i diže se u arhitekturu drveća, tako da postoji efekat nalik na dimnjak.

Tamo gdje je vatra na neki način najsrećnija, najenergičnija, najharizmatičnija i dinamičnija je gore u krošnjama drveća, a onda vuče vazduh odozdo.

Kako se ta toplina nagomilava, dok je cijelo drvo uključeno, imate tu sve veću toplotu i sve veći vjetar koji se onda nadovezuje na sebe tako da postaje gotovo mašina za samoodržavanje. Ako imate dovoljno vruće, dovoljno suve, [i] dovoljno vjetrovite uslove, ti će plamenovi tada početi skakati s krošnje na krošnju drveća.”

Toplota oslobađa pare, ugljovodonike iz goriva oko sebe, zbog čega vidimo

„Eksplozivne vatrene kugle i masivne talasi plamena koji izlaze iz velikih borealnih požara jer je to pregrijana para koja se diže i zatim zapali. Zamislite praznu limenku za gas – iako u njoj možda nema puno tečnosti, ona će ipak eksplodirati na spektakularan način.

E, to je zaista ono što vatra omogućava u šumi, da se svi ti ugljovodonici oslobađaju u ovom gasovitom oblaku koji se onda zapali. Tada vidite, posebno borealnu vatru, u punom pogonu. Zove se rang 6. Uporediv je sa uraganom kategorije 5.”

Kada kuće i zgrade postanu jako vruće, one, poput drveća, ispuštaju ugljovodonike. Vaillant moderne zgrade naziva “zapaljivim uređajima”. Prepune su petrohemikalija i često obložene naftnim proizvodima kao što su vinilne obloge i katranske šindre.

Kada požar povisi temperature na preko 1400 stepeni, vinilne obloge, katranske šindre, ljepila i laminati u šperploči isparavaju.

„Moderan dom je zapravo zapaljiviji od brvnare ili kuće iz 19. vijeka koja je napravljena uglavnom od drveta, uglavnom ispunjena nameštajem punjenim pamukom ili nameštajem od konjske dlake, stvarima koje danas smatramo antikvitetima“, rekao je Vaillant.

„Ali moderna kuća je zaista na neki način ogromna kantica za gas i o tome ne razmišljamo kada je 75 stepeni. Ali kada je 300 stepeni zbog zračeće toplote iz vatre, ili 1000 stepeni zbog zračeće toplote koja dolazi od borealnog požara, to se pretvara u nešto sasvim drugo.”

„Svi mi danas živi odrasli smo u doba nafte“, rekao je Vaillant.

„Nama je to normalno kao što mislim da su se ljudi koji puše u avionima i u čekaonicama doktora osjećali normalno za ljude 1950-ih. Potpuno smo navikli na to, do te mjere da je to neprimjetno za nas.

Ali ako zaista zastanete i razmislite o tome kako se nafta pretvara i šta je zapravo, ona je doslovno otrovna u svakoj fazi svog života. Od trenutka kada se izvuče iz zemlje kroz nevjerovatno zagađujući proces rafinacije i uđe u naše automobile gdje se spaljuje… Nafta će vas ubiti u svakom obliku, bilo kao tečnost, kao otrovno izlievanje, kao gas, kao emisija.

Čudno je pomisliti da smo se okružili i uvjerili da nam je ova duboko toksična supstanca saveznik i omogućava ovaj divan način života kojim živimo i koji je sada ugrožen na mjerljive i vidljive načine upravo tim izvorom energije.”

Iskoristili smo koncentrisanu energiju od 300 miliona godina i zapalili je. Ovisni smo o fosilnim gorivima. Ali to je pakt za samoubistvo. Ignorišemo čudne vremenske obrasce i raspad planete, povlačeći se u naše elektronske halucinacije, pretvarajući se da neizbježno nije neizbježno.

Ova ogromna kognitivna disonanca, koju nam daje masovna kultura, čini nas najzavaravajućom populacijom u ljudskoj istoriji. Cijena ove samoobmane biće masovna smrt. Razaranja u Kaliforniji su preteča apokalipse.

Prevod: PCNEN

Chris Hedges: Fire Weather