Autor: Uroš Lipušček

Evropski političari ponovno – po treći put u nešto više od sto godina – slijepo vode Evropu u novi rat.

Nevjerovatno, ali istinito, slično je pripremi za Prvi svjetski rat.

Istorija se, u slučaju Evrope, pokazuje kao loša učiteljica.

Najnovija potvrda ove težnje prema ratu je nedavni predlog Evropske komisije za takozvani ratni Šengen, koji bi omogućio praktično kretanje preko evropskih granica njenih vojski prema Istoku, bez potrebe za saglasnošću pojedinih država članica EU.

To je u suprotnosti s načelom suvereniteta država članica i temeljnim aktima Evropske unije.

Prema riječima Kaje Kalas, visoke predstavnice EU za vanjske poslove i sigurnosnu politiku:

„Brzo kretanje evropskih vojski ključno je za odbranu Evrope. Odbrambena spremnost u osnovi zavisi o tome možete li svoje tenkove i trupe dopremiti tamo gdje vam trebaju, kada vam trebaju. Evropa se suočava s neviđenim bezbjednosnim prijetnjama. Argument za bolju vojnu mobilnost ne može biti jasniji.“

Diplomatiju – navodno njenu glavnu aktivnost – bivša estonska premijerka potpuno je zaboravila. „Rat, rat i pripreme za rat“ danas je slogan vodećih evropskih političkih elita.

U epicentru ovog razvoja ponovo su dvije najmoćnije evropske zemlje: Njemačka i Rusija.

Upozorenje njemačkog “gvozdenog kancelara” Ota fon Bizmarka, arhitekte evropske ravnoteže snaga krajem 19. vijeka – neposredno prije Prvog svjetskog rata – zaboravljeno je: da mir u Evropi zavisi od stabilnih odnosa između Njemačke i Rusije.

Sadašnji njemački ministar odbrane Boris Pistorius (čovjek s ruskim imenom), čija bi zemlja trebala imati najjaču vojsku u Evropi u roku od nekoliko godina, je najavio da bi Rusija već sljedeće godine mogla odlučiti napasti neke od najizloženijih država NATO-a, a svakako do 2028. godine.

Wall Street Journal je 26. novembra izvijestio da je prije dvije i po godine Njemačka razvila tajni plan za rat s Rusijom.

Uspjeh ove velike vojne operacije, kodnog naziva OPLAN Deu, s čak 800.000 njemačkih, američkih i drugih NATO vojnika, zavisio bi – prema dokumentu od 1200 stranica – od infrastrukture koja se sada intenzivno modernizuje. Vojnici se ubrzano pripremaju za rat.

Načelnik glavnog štaba francuske vojske Fabien Mandon nedavno je, na opšte ogorčenje javnosti, izjavio da Francuska „mora biti spremna prihvatiti gubitak svoje djece“ ako želi efikasno odvratiti rusku „prijetnju“.

Povjerenik EU za odbranu Andrius Kubilius, rusofobni litavski političar, dijeli ovo mišljenje. Ukrajinu bi pretvorio u novu vojnu granicu, vjerovatno kako bi zaštitio Evropu od ruskog napada, baš kao što se branila od turskih invazija u prošlosti.

To je jedan od službenih razloga za trenutnu militarizaciju EU i deklarirsno dugoročno naoružavanje Ukrajine.

Evropa mora pobijediti pod svaku cijenu

Službena zapadna doktrina tvrdi da je Rusija izvršila agresiju na Ukrajinu, čime je flagrantno prekršila međunarodno pravo i Povelju UN, a potpuno ignoriše činjenicu da je rat posljedica širenja NATO-a na prostor bivšeg Sovjetskog Saveza i grubo kršenje osnovnih prava rusofonog stanovništva Ukrajine.

Prema Bijeloj knjizi za evropsku odbranu – Spremnost 2030., objavljenoj u martu ove godine, budućnost Ukrajine temeljna je za budućnost Evrope u cjelini. Ishod rata biće faktor koji će odrediti budućnost EU.

Evropa zato mora pobijediti po svaku cijenu, prema mišljenju Kalas i njene nadređene Ursule fon der Lajen, predsjednice Evropske komisije. Iz tog razloga, koalicija takozvanih „voljnih evropskih država“, predvođena Velikom Britanijom, Njemačkom i Francuskom, odbacila je mirovni plan od 28 tačaka američkog predsjednika Donalda Trampa, koji je – uprkos oklijevanju i čestim promjenama stava – konačno zaključio da se rat u Ukrajini ne može dobiti i da bi mogao dovesti do nuklearnog sukoba između Sjedinjenih Država i Rusije.

Nasuprot tome, vodeće evropske države, uprkos tome što su u prošlosti izgubile ratove od Rusije, insistiraju na nastavku rata u Ukrajini do gotovo nemoguće pobjede pod pretpostavkom da će Rusija u suprotnom napasti Europu.

Trezvena osoba se pita u kojoj su mjeri takve tvrdnje realne i čijim interesima služe predviđanja o novom, trećem opštem evropskom ratu za nešto više od jednog vijeka? Odgovor je jasan: političarima koji su Evropu doveli u njenu sadašnju gotovo beznadnu situaciju.

Ali čak i kad bi Rusija htjela napasti Zapadnu Evropu nedostaju joj resursi. Za početak, kreće se prema demografiji „starećeg društva“: manje djece, više starijih osoba i smanjenje radne snage. Ukupna stopa fertiliteta od 1,41 djeteta po ženi od 2024. godine jedna je od najnižih u decenijama. Srednja dob u Rusiji je 42 godine.

Znatno manji ekonomski i ljudski potencijal Rusije – 145 miliona stanovnika u poreženju s otprilike 450 miliona stanovnika Evrope; nominalni BDP Rusije od oko 2 biliona dolara u poređenju s ukupnim BDP-om EU od otprilike 16-17 biliona dolara – ukazuje na to da Rusija očito ne može izvesti uspješan napad na države članice NATO-a, čak i kad bi to htjela.

Drugi razlog je taj što samo evropske članice NATO-a već izdvajaju otprilike 380–420 milijardi dolara (2024.) za naoružanje, dok sve članice NATO-a zajedno sa Sjedinjenim Državama izdvajaju 1,34–1,45 biliona američkih dolara.

Rusija je, uprkos tome što je u ratu, izdvojila samo oko 149 milijardi dolara za vojne troškove u 2024. godini.

Ruski predsjednik Vladimir Putin je prošle sedmice odbacio predviđanja o ruskom napadu na NATO kao “smiješna” i ponudio da se to formalizuje paktom o nenapadanju.

„Rusija ne namjerava napasti Evropu. Nama to zvuči smiješno, zar ne?“, rekao je na konferenciji za novinare u Biškeku, Kirgistan. „Nikada nismo imali takve namjere. Ali ako žele da se to formalizuje, učinimo to, nema problema.“

Ekonomski udarac

Želja vodećih evropskih političkih elita za nastavkom rata u Ukrajini dijelom je rezultat sistemskog propadanja EU kao demokratske institucije.

EU do sada nije uspjela formulisati niti jednu mirovnu inicijativu za okončanje rata u Ukrajini; štaviše, zbog potpuno jednostrane politike utjelovljene pogrešnom strategijom 19 paketa sankcija protiv Rusije, suočava se sa sve većom deindustrijalizacijom.

Industrijska proizvodnja u Njemačkoj, na primjer, pala je na nivo od prije 20 godina. Brojne tehnološke firme, posebno njemačke, preseljavaju svoju proizvodnju u Sjedinjene Države, gdje su uslovi poslovanja znatno povoljniji.

S cijenama energije koje su i do pet puta veće za uvoz iz SAD u poreženju s ruskim, evropska industrija više ne može konkurisati na globalnom tržištu, kojim sve više dominiraju kineske i druge uspješne kompanije s globalnog Juga.

Vodeći evropski političari, oslanjajući se na zastarjeli model izvoza – što potvrđuje i drastičan pad izvoza njemačkih automobila u Kinu – više ne mogu pokrenuti novi razvojni ciklus.

Zato su se okrenuli takozvanom ratnom kejnzijanizmu, temeljenom na ideji da vlade mogu stimulisati ekonomski rast povećanjem javne potrošnje, što uključuje naoružanje.

Zavisno od ratne ekonomije

Adolf Hitler slijedio je ovaj obrazac prije Drugog svjetskog rata; a u Sjedinjenim Državama posljedice Velike depresije uklonjene su samo brzim rastom ratne ekonomije.

Tramp, u svojim nastojanjima da ostvari ciljeve pokreta MAGA, stoga nije slučajno naredio svim državama članicama NATO-a da povećaju odbrambene izdatke na 5 posto BDP-a. Evropske političke elite su bez otpora slijedile ovu naredbu kako bi, stvaranjem ratne atmosfere i visokih profita za industriju naoružanja, lakše ostale na vlasti.

Budući da proizvodnja oružja ne zavisi od tržišnih uslova – cijene određuju proizvođači, a ne tržište ili potrošači – oružje postaje sve skuplje. To omogućava najvećim proizvođačima, na primjer u Sjedinjenim Državama, Njemačkoj i drugim velikim evropskim proizvođačima oružja, da podstaknu ekonomski rast i privremeno zaustave ekonomski pad.

U Njemačkoj će ekonomdki rast ove godine biti manji od jedan posto treću godinu zaredom.

Stoga nije slučajno da Njemačka i druge vodeće evropske države nisu zainteresovane za prekid rata u Ukrajini, već za njegov nastavak, budući da samo potpirivanjem napetosti mogu održati veći ekonomski rast temeljen prvenstveno na industriji naoružanja.

U većini drugih industrijskih sektora, na primjer u nekada kultnoj evropskoj automobilskoj industriji, EU je već izgubila bitku s kineskim proizvođačima. Umjesto ulaganja finansijskih sredstava u istraživanje i razvoj u civilne svrhe, evropske države će prvenstveno finansirati vojna istraživanja.

Ratni kejnzijanizam funkcioniše samo kratkoročno. To potvrđuje i činjenica da je i ruski ekonomski rast počeo padati. Isto će se dogoditi i u Evropi nakon nekoliko godina.

Različiti vođe

Jedini izlaz iz ove krize je novo vođstvo na čelu najmoćnijih evropskih zemalja i EU, koje brzo gube legitimnost zbog svog militarizma.

Prema posljednjim evropskim anketama, francuskog predsjednika Emanuela Makrona podržava manje od 15 posto francuskih birača; premijera Kira Starmera manje od 20 posto Britanaca (pri čemu ga gotovo tri četvrtine negativno ocjenjuje), a njemačkog kancelara Frederika Merca, uprkos tome što je na dužnosti tek nekoliko mjeseci, podržava samo oko 25 posto Njemaca.

U ove tri vodeće evropske zemlje, koje se nalaze u ozbiljnim ekonomskim problemima, vjerovatno će doći do promjena vlasti u sljedećoj godini ili dvije. To bi značajno uticalo na političku situaciju u Evropi.

Sve militantnije političke elite gube povjerenje javnosti. Nijedna evropska anketa ne pokazuje da javnost podržava rat ili ekstremnu militarizaciju.

Vodeća njemačka opoziciona stranka, AfD, na primjer, zagovara prekid rata u Ukrajini, reformu sistemaa UN kako bi se odrazila promijenjena ravnoteža snaga u svijetu i demokratsku reformu EU ili njemačko povlačenje iz nje ako se to ne postigne.

Prvi evropski diktator

Slično tome, od političke stvarnosti su odvojeni i (neizabrani – to treba naglasiti) vodeći zvaničnici EU. Najdrastičniji primjeri su fon der Lajen i Kalas, koje su najvatrenije zagovornice militarizacije.

Predsjednica komisije je u svom govoru o stanju Unije u septembru ove godine najavila niz važnih promjena u tom smjeru. Ako budu sprovedene, EU će postati autoritarna, centralizovana i militaristička organizacija.

Između ostalog, fon der Lajen je najavila postpeeno ukidanje načela jednoglasnosti u donošenju važnih odluka EU (prvo u vanjskoj politici). Napuštanje ovog načela bio bi prvi značajan korak prema formiranju federalne strukture EU, tj. ukidanju suvereniteta pojedinih država.

Male države bile bi u izrazito podređenom položaju, jer bi veće zemlje s većim stanovništvom mogle same odlučivati ​​o politici EU. Mađarski premijer Viktor Orban tada bi bio samo glas koji vapi u pustinji.

Fon der Lajen takođe snažno zagovara usvajanje ratnog Šengena. U tom slučaju, države članice mogle bi biti uvučene u ratove protiv svoje volje (Mađarska je već izjavila da neće dopustiti vojni prolaz preko svoje teritorije radi potencijalnog sukoba s Rusijom).

Ona se zalaže za veću integraciju evropske vojne industrije i – zbog rastućih napetosti između Sjedinjenih Država i EU – postepeno formiranje zajedničke evropske vojske.

EU se transformiše iz političke i ekonomske unije u vojni savez.

Pod proklamovanom „predanošću demokratskoj otpornosti“, koju je predsjednica komisije najavila u svom septembarskom obraćanju, krije se ambicija uvođenja opšte medijske cenzure. Mjere se kreću u tom smjeru, navodno usmjerene na sprječavanje govora mržnje ili dječje pornografije, a uključuju obveznu kontrolu e-pošte i druge digitalne komunikacije na internetu.

Vrhunac orvelovskog modela potpuno nadziranog društva je njen predlog o osnivanju centralne obavještajne službe EU, svojevrsne „evropske CIA“, podređene direkno njoj. Jasno je da fon der Lajen cilja da postane prva evropska diktatorka.

Ona i njeni saradnici, uz podršku i servilnost vodećih evropskih političara, očito se pripremaju za uvođenje moderne evropske diktature sui generis. Zasad se u evropskim medijima malo raspravlja o tim alarmantnim pitanjima.

Raspadanje EU

Različiti stavovi unutar EU o ratu u Ukrajini ipak sve više izlaze na površinu.

Južnosredozemni blok država, na primjer, ne podržava Poljsku i baltičke države u eskalaciji napetosti s Rusijom; grupa srednjoevropskih zemalja – Mađarska, Slovačka, a vjerovatno ubrzo nakon nedavnih izbora i Češka – odbacuje bezuslovne diktate Brisela; dok centralna grupa država, koju oličavaju Njemačka i Francuska, pokazuje mišiće u sukobu s Rusijom, dijelom zbog domaće politike.

Namjera „koalicije voljnih“ da oduzme zaplijenjenu imovinu ruske centralne banke u Evropi dodatno produbljuje te podjele, jer bi sve države članice EU, kao jamci, mogle biti pogođene.

Umjesto diplomatije, evropske države drže se obrazaca koje su napustile tokom Hladnog rata.

To potvrđuje i činjenica da su dvije važne evropske organizacije marginalizovane: Organizacija za evropsku bezbjednost i saradnju (OESS) i Evropsko udruženje slobodne trgovine (EFTA).

OESS je trebao da postane ključni igrač u oblikovanju nove sigurnosne strukture mira u Evropi, a EFTA je uzorna organizacija koja promoviše sveobuhvatnu ekonomsku saradnju i nema ambiciju ds postatne nova nadnacionalna struktura – za razliku od EU pod sadašnjim vođstvom.

EFTA će zasigurno biti potencijalna alternativa za države članice EU koje se ne slažu s trenutnom centralističkom i autokratskom orijentacijom EU. Protivrječnosti unutar EU će se pojačati kada se prime nove članice, jer će se subvencije postojećim članicama – posebno u poljoprivredi i kohezijskim fondovima – znatno smanjiti.

Postoji opasnost da će EU krenuti putem raspada, baš kao i bivša Jugoslavija.

Evropa, koja je bila dominantna svjetska sila gotovo pet vjkova, skliznula je na periferiju, iako elite koje je vode odbijaju to da priznaju. Ishod rata u Ukrajini nesumnjivo će uticati na EU

Mir je u interesu Europe, Ukrajine i Rusije podjednako. Potpuna pobjeda neće biti moguća; ratni kejnzijanizam uticaće i na Evropu i na Rusiju, što dokazuje postepeni pad ekonomskog rasta i u Rusiji, što može uzrokovati unutrašnje napetosti.

Rat će u nekom trenutku završiti, ali to ne znači da će mir prevladati. S obzirom na potpuno suprotne stavove obje zaraćene strane, postoji velika vjerovatnoća da će se zamrznuti sukob u Istočnoj Evropi razvijati dugo vremena. Može se riješiti samo dijalogom.

Mir u Evropi nije moguć bez saradnje svih sila. Isključenje Rusije i Njemačke iz Pariske mirovne konferencije 1919. imalo je tragične posljedice za cijeli svijet. Ponavljanje ove pogreške moglo bi biti kobno.

Dr Uroš Lipušček je slovenački novinar i istoričar koji je bio dugogodišnji dopisnik RTV Slovenija iz UN, SAD i Kine. Bio je kandidat za Evropski parlament 2024. godine. Trenutačno je profesor na Univerzitetu Emuni (Euro-mediteranski univerzitet) u Piranu u Sloveniji. Autor je nekoliko knjiga i analiza o istoriji, među kojima su Ave Wilson: SAD i preoblikovanje Slovenije u Versaju 1919.–1920. (2003.) i  Sacro Egoismo: Slovenci u kandžama Tajnog londonskog pakta iz 1915.   (2012.).

Europa Ante Novum Bellum (Europe Before the New War)

Prevod: PCNEN