U Nepalu trenutno vlada ozbiljna politička i društvena kriza, poznata kao “Gen Z protesti” (protesti generacije Z), koji su eskalirali u nasilne sukobe između demonstranata i bezbjednosnih snaga. Protesti su počeli 8. septembra 2025. godine u glavnom gradu Katmandu i brzo se proširili na druge gradove poput Pokhare i Itaharija. Demonstranti, uglavnom mladi od 13 do 28 godina, zahtijevaju kraj korupcije, nepotizma i ekonomske nejednakosti. Sukobi su doveli do hapšenja i paljenja državnih zgrada, uključujući parlament, Vrhovni sud, kancelariju predsjednika i domove političara.

Hiljade mladih je izašlo na ulice 8. septembar nakon zabrane društvenih mreža. Policija je koristila suzavac, gumene kuršume, vodene topove i vatreno oružje da spriječi demonstrante da uđu u parlament. Poginulo je najmanje 19 ljudi (17 u Katmanduu, 2 u Itahariju), a više od 400 je povrijeđeno, uključujući djecu i studente pogođene u glavu. Protesti su opisani kao najgori nemiri u decenijama.

Vlada je  9. septembar ukinula zabranu društvenih mreža, ali protesti su se intenzivirali. Demonstranti su prekršili policijski čas, zauzeli i zapalili parlament, Singha Durbar (sjedište vlade), Vrhovni sud i kuće političara (uključujući rezidenciju premijera). Ministar unutrašnjih poslova Rameš Lekhak je podnio ostavku zbog “moralne odgovornosti” za nasilje. Premijer Oli je takođe podneo ostavku, navodno bježeći iz zemlje, što je dovelo do pada vlade. Nepalska vojska je preuzela bezbjednost, zatvoren je aerodrom u Katmanduu (letovi preusmereni ili otkazani), a uvedeni su policijski časovi u više gradova.

10. septembar je broj žrtava porastao na najmanje 22, a bilo je više od 300 povređenih. Vojska poziva na smirivanje i dijalog, ali protesti nastavljaju. Predsjednik Ram Čandra Poudel je pozvao na pregovore sa liderima protesta.

Ovo nije povezano sa ranijim pro-monarhističkim protestima iz marta-maja 2025, koji su zahtijevali povratak monarhije i hinduizma kao državne religije, ali su bili manje nasilni.

Pobuna nije samo spontana reakcija na zabranu društvenih mreža, već kulminacija dugogodišnjih frustracija generacije Z, koja čini većinu demonstranata. Mladi Nepalci osjećaju se izdanim poslije ukidanja monarhije 2008. i usvajanja nove demokratije 2015, koja nije donijela obećane promjene.

Zabranom društvenih mreža su prekinute veze sa migrantima (preko 2 miliona Nepalaca radi u inostranstvu, šaljući novac koji čine 30% BDP-a). Ovo je direktno pokrenulo proteste, jer su mladi koristili mreže za organizaciju i komunikaciju.

Nepal se oslanja na te prihode svojih državljana koji rade u inostranstvu, ali posle pandemije COVID-19, broj migranata se udvostručio. Mladi migriraju zbog nedostatka poslova; više od 740.000 Nepalaca je otišlo u inostranstvo prošle godine. Inflacija, visoki troškovi života i neefikasna ekonomija (poljoprivreda i turizam dominantni) dovode do osećaja beznađa. Generacija Z, koja je odrasla sa “snovima o  inkluzivnom Nepalu”, oseća se izostavljenom iz odlučivanja.

Od ukidanja monarhije 2008. (nakon maoističke pobune koja je uzela 18.000 života), Nepal ima nestabilne vlade. Trenutna koalicija komunista i Nepalskog kongresa optužena je za neuspjeh u reformama. Mladi traže odgovornost i transparentnost, jer se slobodno mišljenje sada guši.

Nepal, smješten između Indije i Kine, može uticati na regionalnu stabilnost (granice zatvorene, letovi otkazani). Ako se kriza ne riješi, mogući su dalji nemiri. (AI/PCNEN)