Arheolozi i stručnjaci počeli su iskopavanja masovne, neobilježene, grobnice u irskom gradu Čum, u okrugu Golvej, gdje su katoličke časne sestre prije više od stotinu godina sahranile na stotine beba.

Prema pisanju Gardijana, površina masovne grobnice zauzima oko pet hiljada kvadratnih metara, a časne sestre reda “Bon Sekur” sahranile su oko 800 novorođenčadi koja su preminula u ustanovi za majke i djecu Svete Marije, između 1925. i 1961. godine.

Iskopavanja, koja bi trebalo da traju dvije godine, predstavljaju, kako objašnjava Gardijan, novu fazu u irskom suočavanju s nasljeđem zlostavljanja i zanemarivanja djece u vjerskim i državnim institucijama, posebno onih rođenih van braka, a njihovo stradanje nazvano je “mrljom na savjesti nacije”.

U ustanovi Svete Marije, gdje su mlade djevojke i žene rađale vanbračnu djecu, dio beba je, kako se navodi, sahranjen u napuštenom podzemnom septičkom rezervoaru, bez ikakve evidencije o sahrani.

Njihove smrti ostale su neprimjećene sve do prije deset godina, kada je lokalna istoričarka Ketrin Korles pronašla 796 umrlica.

Tim koji vodi radove čini 18 stručnjaka iz Irske, Velike Britanije, Australije, Kolumbije, Španije i Sjedinjenih Američkih Država, uključujući arheologe, antropologe i forenzičare.

Ustanovu Svete Marije vodile su časne sestre uz zvanično odobrenje države, koja je tada, prema pisanju Gardijana, zatvarala oči pred uslovima u kojima su žene i djeca živjeli suočeni s oskudicom, visokim stopama smrtnosti i društvenom osudom.

Dom je zatvoren 1961. godine, objekat srušen, a na njegovom mjestu izgrađeno je stambeno naselje.