Autor: Bojan Baća

Ove nedjelje, 29. septembra 2024. godine, u Crnoj Gori su održani vanredni lokalni izbori u Podgorici. Trinaest izbornih lista konkurisalo je za 59 mesta u Skupštini glavnog grada zemlje (gradonačelnika bira većina odbornika). Budući da grad čini otprilike jednu trećinu stanovništva zemlje, ovi izbori su pokazatelj nacionalnih trendova. Iako bi se moglo očekivati ​​smanjenje negativne kampanje zbog raspadanja (etno)političke polarizacije u Crnoj Gori i pomjeranja fokusa na društveno-ekonomska i svakodnevna pitanja, kampanju je obilježila neviđeno prljava taktika među glavnim kandidatima.

Vanredni izbori su rezultat unutrašnjeg raskola unutar Pokreta Evropa sada (PES): između predsjednika Crne Gore Jakova Milatovića i premijera Milojka Spajića. Lični animoziteti i političke razlike između ova dva lidera kulminirali su na lokalnom nivou, što je dovelo do kolapsa vladajuće koalicije. Neki članovi PES-a, zajedno sa koalicionim partnerima, Ujedinjenom reformskom akcijom (URA), Pokretom za promjene (PzP) i opozicijom, glasali su za skraćivanje mandata Skupštine grada, što je zapravo pokrenulo vanredne izbore.

S jedne strane, Milatović je postao lice koalicije koju čine njegovi lojalisti, URA i PzP, nadajući se da će kapitalizirati svoju popularnost nakon što je osvojio skoro 60% glasova u drugom krugu predsjedničkih izbora 2023. godine. Međutim, njegova direktna uključenost u lokalne izbore – uprkos njegovom naglasku da će biti “predsjednik svih građana” – zajedno s javnim ispadima, uključujući verbalne napade na novinare zbog postavljanja legitimnih pitanja, pokazalo se štetnim za uspjeh njegove liste i prilično popularnog kandidata za gradonačelnika Luke Rakčevića. U konačnici, lista je dobila samo 10,52% glasova, odnosno šest mandata, što je pet manje nego što su imali ranije.

S druge strane, i pored ključnih pozicija u Vladi, uključujući premijera i njegovog zamjenika, koalicija PES-a i Demokratske Crne Gore (DCG) postala je više teret nego korist za njenog kandidata za gradonačelnika, profesora univerziteta Sašu Mujovića, često nazivanog „najboljim ministrom u Spajićevoj vladi“. Pronicljiviji birači nisu bili voljni da previde negativne prakse koje su karakterisale Spajićevu vlast, pa su se na kraju uzdržali od glasanja za popularnog kandidata za gradonačelnika. Kao rezultat toga, koalicija PES-DCG je ostvarila rezultate ispod očekivanja, dobivši samo 14 mandata (21,77%).

Treći veliki konstituent vlasti, koji se kandidovao na posebnoj izbornoj listi, bila je desničarska Za budućnost Crne Gore (ZBCG). Iako su podbacili u odnosu na svoja očekivanja, osigurali su solidnih 20,16% glasova, osvojivši 13 mjesta. Ključna opoziciona stranka, Demokratska partija socijalista (DPS), koja je vjerovatno vodila najbolje organizovanu kampanju, kapitalizirala je greške vladajuće koalicije kako na lokalnom tako i na nacionalnom nivou, kao i na popularnosti svog kandidata za gradonačelnika Nermina Abdića, cijenjenog lokalnog ljekara. DPS je osvojio 19 mandata, odnosno 29,95% glasova. Preostali mandati raspoređena su među partnerima DPS-a: Evropska alijansi (ES) je obezbijedila dva mandata (5,43%) a Partija evropskog progresa (PES), koju predvodi bivši potpredsjednik DPS-a i premijer Duško Marković,  takođe je dobila dva mjesta (3,08%). Konačno, grassroots pokret Preokret, najveće pozitivno iznenađenje izbora, osvojio je dva mandata sa 3,33%.

Iako će formiranje nove lokalne vlasti vjerovatno biti dugotrajan proces s obzirom na izborne rezultate, glavno pitanje ostaje da li se DPS vraća na vlast. Analiza situacije u smislu blokovske podjele karakteristične za polarizovanu Crnu Goru daje jasniju sliku. Broj glasova za DPS i njegove tradicionalne partnere je u stalnom opadanju tokom posljednja tri izbora u periodu od šest godina za Skupštinu Podgorice: 58.374 glasa u 2018., 37.895 u 2022. i 33.439 u 2024. godini. Međutim, kada se uzme u obzir 24.467 glasova koji je ovaj blok dobio na parlamentarnim izborima 2023. – što je najniža tačka – postaje evidentan preokret ovog trenda 2024. godine.

Ipak, u kontekstu niske izlaznosti birača od 56,46%, nominalna “pobjeda” DPS-a može izgledati značajnija nego što zapravo jeste. To je više „simptom“ neuspjeha Spajićeve vlade i Milatovićevog predsjedništva – koji su u početku budili velike nade za strukturne promjene, ali se često završavalo nastavljanjem negativne prakse DPS-ove trodecenijske vladavine – nego što je DPS pokazao želju za reformama ili nudeći nešto zaista novo.

Prevod je uradio PCNEN.

Link na englesku verziju teksta.

NAPOMENA: Ovaj tekst je objavljen u partnerstvu sa European fund for the Balkans – predstavništvo Network of European Foundations

Stavovi iznešeni u ovom tekstu ne predstavljaju stavove redakcije portala PCNEN, što ne znači, nužno, da ne postoji podudarnost ili bliskost. Uredništvo PCNEN-a zadržava pravo da edituje komentare na tekst koji se postuju na portalu ili na PCNEN stranicama na društvenim mrežama Facebook i Twitter