Ubistvo vođe političkog biroa Hamasa Ismaila Hanije ubilo je svaku šansu za trajni prekid vatre u Gazi – pod uslovima povoljnim za Palestince – i ostavlja ogroman politički vakum unutar pokreta otpora.

Atentat, koji se dogodio tokom zvanične posjete Teheranu povodom inauguracije iranskog predsjednika Masuda Pezeškiana, poklopio se sa 300 dana genocidnog rata Izraela u Pojasu Gaze. Hanije je bio glavni palestinski pregovarač u indirektnim višemjesečnim pregovorima o prekidu vatre s izraelskom delegacijom, među kojima je i šef Mosada David Barnea, čija je organizacija navodno izvela šokantnu operaciju ubijanja.

Ovo ciljanje na čelnika političkog pokreta odražava izraelsku sistematsku politiku ubijanja lidera koji mogu ujediniti redove i produbiti odnose sa regionalnim i međunarodnim silama. Ovo takođe objašnjava razloge za izraelsko ubistvo Saleha al-Arourija 2. januara u Bejrutu, ključnu Hamasovu ličnost koja upravlja odnosima između Teherana, Ankare, Libana i Dohe.

Hanije se takođe odlikovao ne samo svojom sposobnošću da premosti jaz u viziji između Hamasovih vojnih i političkih krila, već i uspješnim povezivanjem s različitim regionalnim i međunarodnim silama i igranjem glavne uloge u promicanju interesa grupe otpora u tri cilja regioni – Gaza, okupirana Zapadna obala i inostranstvo.

Hanijehovo ubistvo stvorilo je hitnu potrebu za reorganizacijom Hamasove unutrašnje kuće – posebno hitno s obzirom na izraelski genocidni rat u Gazi – i pomirenje različitih stavova njegovih lidera, kao što su Jahia Sinvar u Gazi i Halid Mešal u inostranstvu.

Danas Izraelu ništa ne bi odgovaralo više od toga da vidi kako Mešal ponovo preuzima uzde Hamasa. Bivši šef Hamasovog politbiroa, nakon svega, kontroverzno je razdvojio najveće regionalne protivnike Tel Aviva – Osovinu otpora – na početku sirijskog rata okrenuvši leđa jedinoj arapskoj državi članici Osovine, Siriji.

Hamasu su bile potrebne godine da se u potpunosti reintegriše u Osovinu nakon te izdaje, za koju se često okrivljuje Mešal i njegove kohorte koje su iz Damaska ​​prešle u Dohu. Samo kroz neumorne napore lidera poput Hanija i Arurija, Hamasovi odnosi sa regionalnim otporom su javno popravljeni.

Mešal je od tada trpio poniženje zbog toga što su ga lideri Sirije, Irana i Hezbolaha odbacivali, tako da bi njegov povratak na vrh bio pjesma za uši Izraela – iako je izraelski premijer Benjamin Netanjahu, gotovo uspješno, 1997. poduzeo da ubije Mešala.

Međutim, to su bila druga vremena, a savezi i interesi u regionu su se od tada mnogo puta mijenjali. Danas su ujedinjujući kvaliteti lidera kao što su Hanije i Arouri usmjereni na otpor koji predstavljaju daleko veću prijetnju Izraelu.

Uloga u usponu

Hanije je, konsenzusom, bio popularni vođa Hamasa koji je mogao zahvatiti širinu palestinske političke zajednice i vodio je izuzetnu karijeru koja je započela osnivanjem Hamasovog pokreta 1970-ih.

Rođen je 1964. godine u izbjegličkom kampu Šati, gdje je živio, disao i iskusio patnju palestinskih izbjeglica u svim njenim bolnim detaljima. Hanije se rano pridružio Hamasu pod vodstvom harizmatičnog osnivača, šeika Ahmeda Jasina. Njegovo učenje Kur'ana napamet prije 14. godine učinilo ga je elokventnim propovjednikom – imao je prekrasan glas koji je izazivao poštovanje i divljenje mnogih.

Hanije je radio zajedno sa šeikom Jasinom u najranijim fazama izgradnje važnih islamskih institucija u Gazi, uključujući osnivanje Islamskog društva i Islamskog univerziteta. Uprkos njegovoj mladosti, šeik Jasin se u velikoj mjeri oslanjao na njega i nazvao bi ga jednim od lidera budućnosti koji će odigrati veliku ulogu. Hanije se pridružio Islamskom univerzitetu, postao šef njegovog studentskog savjeta, a zatim je tamo preuzeo mjesto profesora nakon diplomiranja.

Nakon što je odigrao istaknutu ulogu u prvoj intifadi 1987, Hanije je tri godine bio u pritvoru zajedno s drugim liderima Hamasa. Iako je pušten iz izraelskog pritvora 1991., deportovan je godinu dana kasnije sa vođama pokreta u Marj al-Zuhur u Libanu, gdje su učvrstili svoj način razmišljanja otpora prije nego što su se vratili u Gazu 1994. godine.

Prema Sporazumu iz Osla, koji je Hamas oštro odbacio, Hanije se pojavio kao jedan od najkritičnijih glasova pokreta koji je politički osporio sporazum, posebno u medijima. Brzo je postao direktor  Jasinovog biroa i pomogao u reorganizaciji Hamasovih sigurnosnih, vojnih i vjerskih aparata u Pojasu Gaze, utirući put za Drugu intifadu 2000. godine.

Nakon izraelskog atentata na vođe Hamasa, Hanije je izabran za vođu pokreta u Gazi 2004. godine, što je označilo novo poglavlje u istoriji organizacije – fazu sveobuhvatnog otpora, koja je kulminirala povlačenjem izraelskih trupa iz Pojasa Gaze 2005. godine. Ubjedljivom pobjedom platforme “Promjene i reforme” koju je Hanije vodio na palestinskim izborima 2006. godine, postao je šef prve izabrane palestinske vlade u istoriji.

Kao vlada ogrezla u doktrini otpora koja je odbila da prizna Izrael, njegova administracija je stavljena u direktnu konfrontaciju sa okupacionom državom. Hanije je vodio Gazu i Hamas tokom tri rata koje su pokrenule izraelske vojne snage, u kojima je postao ključna meta za atentat.

Hanije je 2017. godine izabran za vođu Hamasa, naslijedivši Kalida Mešala. Iako je bio prisiljen napustiti Gazu 2019. godine iz sigurnosnih razloga, ostao je moćan simbol za Palestince u pojasu i ‘u inostranstvu’, sada u mogućnosti da redovno komunicira sa šefovima država, međunarodnim organizacijama i globalnim medijima.

Kada je Izrael pokrenuo brutalni vojni napad na Gazu prošlog oktobra, izraelski premijer Benjamin Netanjahu je javno zaprijetio da će ubiti vođe Hamasa – uprkos tome što je znao da će gađanje Hanija morati biti izvršeno u trećoj zemlji. Ubistvo Hanije je kršenje međunarodnog prava na toliko nivoa: političko ubistvo, narušavanje suvereniteta i teritorijalnog integriteta nacija, čin agresije i ciljanje diplomatski imune osobe. Hanija je bio međunarodni i islamski simbol, a njegovo ubijanje je ono što izaziva ratove.

Ali hoće li ovaj udar na Hamas i palestinski narod okončati njihov otpor okupaciji i odvratiti ih od osvete Izraelu? Odlučno ne. Tel Aviv je ubio bezbroj palestinskih lidera, mislilaca, političara i vojnih komandanata u prošlim decenijama, ali su se događaji od 7. oktobra 2023. odigrali nesmetano. Otpor i široki segment njegove populacije koji svesrdno podržava ove žrtve vjerovatno će transformisati tugu u dalju snagu i odlučnost.

Nadalje, oni pozivaju – zajedno sa cijelom zapadnoazijskom Osovinom otpora – na tešku odmazdu protiv Izraela, kaznu za gnusni zločin koji je prekršio globalne zakone i konvencije.

Trenutni izazovi

Hamas ima snažnu organizacionu strukturu koja uključuje svoj savjet Šura i Politički biro – institucije koje igraju važnu ulogu u upravljanju poslovima pokreta i donošenju odluka. Ovo je dodatak pravosudnim organima koji osiguravaju internu pravdu i kontrolu sporova.

Ubistva Hanijea i Arourija ostavila su prazninu u Hamasu, kako na nivou rukovodstva, tako i u njegovoj koordinaciji sa regionalnim i međunarodnim saveznicima. Ali pokret je isto tako istorijski dokazao svoju sposobnost da prevaziđe krize, što je pokazano nakon izraelskog divljanja ubistava protiv većine njegovih lidera u Gazi i na Zapadnoj obali 2003. i 2004. Hamas je pokazao izuzetnu otpornost prevladavajući svoje iskušenje i nastavio da proširuje svoj uticaj, razvije neke zapanjujuće vojne i strateške sposobnosti i nastavi svoju borbu otpora.

Nadalje, danas Hamasovo vojno krilo, brigade Kasam, ima samostalne sposobnosti, resurse i finansiranje, očekujući produbljivanje izraelske opsade Gaze i pripremajući se za tu mogućnost. Posljednjih dana u porukama koje dolaze iz Gaze naglašava se nastavak Al-Kasamovih vojnih operacija.

Ako ništa drugo, izraelsko ubistvo Hanije protumačeno je od strane otpora kao neuspjeh Tel Aviva da postigne svoje vojne ciljeve i kao manifestacija duboke slabosti.

Hamasov sljedeći lider?

Nekoliko istaknutih zvaničnika Hamasa vjerovatno će zamijeniti Hanijea. Jedan je Hamasov šef Gaze, Jahia Sinvar, koji je Hanijev zamjenik. Sinvar je igrao glavnu ulogu u projektovanja Operacije Protective Edge sa brigadama Kasam i ima vrlo bliske veze sa sigurnosnim i vojnim aparatima pokreta. Uprkos svom prisustvu u Gazi, koja je u toku rata, Sinvar ostaje jaka liderska opcija.

Očekuje se da će Mešal igrati ključnu ulogu u vođenju pokreta tokom ovog prelaznog perioda, s obzirom na svoje prethodno iskustvo kao šef političkog biroa do 2017. Iako nije favorit Osovine otpora, Mešal je upoznat s regionalnim političkim složenostima i ima jake odnose s nekim od ključnih regionalnih država, koje bi mogle premostiti vakum liderstva na neko vrijeme.

Iako tenzije s Iranom ostaju, Mešal je bio među onima koji su uspostavili odnose s Teheranom i ojačali saradnju nakon sirijskog rata. Mogao je nastojati da prevaziđe sve trenutne razlike naglašavajući važnost arapskog i islamskog jedinstva u ovom ključnom trenutku, pokazujući spremnost da nastavi Hamasovu konfrontaciju s izraelskom okupacijom i čvrsto držeći se politike pokojnog Hanije.

Ostali istaknuti kandidati su Nizar Avadalah, sekretar Hamasovog izvršnog odbora i političkog biroa, lider blizak Hanijeu koji je široko prihvaćen u pokretu. Uprkos nedostatku medijske izloženosti, Avadalahove organizacione kompetencije čine ga mogućim izborom.

Tu je i Musa Abu Marzouk, bivši vođa i šef Biroa za međunarodne odnose, koji navodno ima duboke veze sa zemljama poput Kine i Rusije i široko je prihvaćen unutar pokreta.

Halil al-Haja, zamjenik Sinvara i šef Biroa za arapske odnose, politički je odlučujuća ličnost sa čvrstim odnosima s Iranom, Katarom, Turskom i Egiptom. Haja je igrao važnu ulogu u trenutnim pregovorima o prekidu vatre, ima jake veze s Osovinom otpora i u stalnom je kontaktu s Hamasovim operativcima unutar i izvan okupirane Palestine.

Decenijama nakon svog osnivanja, Hamas je pokazao da je i politička institucija i snažan osnovni pokret sposoban da donosi kritične odluke u najtežim okolnostima.

Savjet Šura, koji ima ovlašćenja za donošenje odluka, odlučiće ko će voditi pokret u ovoj kritičnoj fazi. Uprkos velikim izazovima s kojima se Hamas suočava – i njegovi kadrovi na ratištima u Gazi – vjerovatno će nastaviti svoju borbu otpora i preurediti poslove kako bi postigao svoje ciljeve.

thecradle.co