CEDEM je javnosti danas ponudio analizu “Gdje je crnogorsko društvo 16 godina od obnove državne nezavisnosti?“ u kojoj se, kako su naveli, “analiziraju trendovi ključnih indikatora koji su informativni u društvenom i političkom smislu, a ne da se sistematski i deskriptivno analiziraju svi podaci kojima raspolažemo.

CEDEM je, u kontinuitetu, od početka ovog vijeka sproveo veliki broj istraživanja političkog javnog mnjenja. Procedure uzrokovanja i instrumentarijum je standardizovan od 2007. godine, “što znači da smo koristili isti dizajn upitnika i ista pitanja/indikatore za određeni broj tema”.

Ključne nalaze analize objavljujemo onako kako su navedeni u saopštenju CEDEMa:

♠ Linearno od 2011. do danas smanjuje se procenat onih koji kažu da se zemlja kreće pravim putem i povećava procenat onih koji smatraju da se zemlja kreće pogrešnim putem. Tačnije, od 2011. godine procjena pozitivnog smjera se smanjila za preko 26%, a procenat onih koji kažu da se zemlja kreće pogrešnim smjerom povećan je za gotovo 30%.

♠ Dodatno, nalazi u vezi sa partijskim preferencijama, koji predstavljaju drugi osnovni indikator koji ispitujemo, pokazuju da, kumulativno posmatrano, DPS danas ima oko 10% manje glasova nego što je to bio slučaj u prvom istraživanju obavljenom 2007. godine. Paralelno, prosrpske partije su ojačale za oko 7%, a građanske partije takođe bilježe rast za oko 6%, dok je referentna rastuća vrijednost za manjinske partije nešto preko 3%. Konačno, broj apstinenata se smanjio za preko 6%. Drugim riječima, trend jednostavno ukazuje na volatilnost koja se može iskazati na sledeći način: 10% glasača DPS-a su „prešli“ u građanske i manjinske partija, a 6% apstinenata su postali glasači prosrpskih partija. Dakle, kumulativno uzevši, tj. ako uporedimo poslednji i prvi talas istraživanja, od februara 2007. godine DPS je na gubitku od preko 16%, dok su sve ostale kategorije u porastu, i to: prosrpske partije za preko 5%, građanske za preko 7% i manjinske za manje od 4%.

♠ Međutim, jako je važno analizirati promjene kada je riječ o opredijeljenim glasačima od izbora 2020. godine do danas. U tom smislu, bilježi se veoma blagi pad DPS-a u ukupnom broju glasača, ali se usljed smanjene apstinencije ovaj pad značajno negativnije odražava na njihov rejting. Veliki broj nekadašnjih apstinenata je „ušao“ u biračko tijelo, te se smanjenjem apstinencije značajno povećava procenat podrške prosrpskim partijama.

♠ Sledeći indikator koji smo pratili jeste stav prema EU integraciji. Podaci ukazuju na stabilnu i snažnu podršku EU integracijama među glasačima DPS-a, manjinskih i građanskih partija. Sa druge strane, imamo blagi pad podrške među apstinentima i značajan pad podrške među prosrpskim glasačima, i sve to, naravno, ako se uporedi prvi i poslednji talas istraživanja. No, valja primetiti da ova mjerena vrijednost, bez obzira na poslednji regresivni talas, ukazuje na to da je preko 20% veći broj prosrpskih glasača koji podržavaju EU u odnosu na avgust 2020. godine. Drugim riječima, među prosrpskim glasačima nakon pada DPS-a je značajno povećana podrška EU integraciji.

♠ Kada je riječ o NATO integracijama, podrška je značajno povećana u prethodnih 15 godina. Podaci pokazuju da je danas 13% više onih koji podržavaju NATO nego što je to bio slučaj u prvom istraživanju 2007. godine. Broj onih koji su protiv NATO je smanjen za oko 3%, ali je zato značajno smanjen i broj onih koji nemaju stav. Takođe, podaci pokazuju da je nakon izbora u avgustu 2020. godine, značajno povećan rast podrške NATO, i to ako se uporede izbori u 2020. godini i mjerene vrednosti s kraja 2021. godine, govorimo o rastu podrške od oko 20%.

♠ Ukoliko analiziramo trend u odnosu na partijsku preferenciju, podrška NATO je danas u odnosu na prvo istraživanje obavljeno 2007. godine značajno povećana među glasačima DPS-a, glasačima građanskih i manjinskih partija, te među apstinentima. Sa druge strane, podrška je smanjena za preko 8% među glasačima prosrpskih partija.

♠ Jedan od značajnih indikatora koji smo kontinuirano, ali ne u svakom talasu, pratili jeste i oslonac u spoljnoj politici. Podaci pokazuju da je, posmatrano u cjelokupnom periodu, za preko 4% smanjen procenat građana koji smatraju da se Crna Gora u spoljnoj politici treba oslanjati na EU, a za gotovo 16% je smanjen broj onih koji smatraju da oslonac treba tražiti u Rusiji, dok je procenat onih koji kao prvog spoljnopolitičkog partnera vide SAD veoma malo povećan (nešto preko 2%).

♠ Dodatno, dali smo pregled pripadnosti crkvama/konfesijama kroz vrijeme. Podatak jednostavno ukazuje da je procenat onih koji su islamske i katoličke vjeroispovijesti stabilan, dok se kumulativno linearno povećavao broj onih koji kažu da pripadaju SPC i smanjivao broj onih koji kažu da pripadaju CPC. Podatak jednostavno ukazuje da se u pravoslavnom korpusu procenat onih koji kažu da pripadaju SPC povećao 20%, dok se za referentni procenat smanjio procenat onih koji kažu da pripadaju CPC. Drugim riječima, SPC je vremenom dobijala na snazi.

♠ Kada je riječ o prioritetima vanjske politike, podaci ukazuju na to da je zapadna orijentacija u Crnoj Gori dominantna u odnosu na nezapadnu – više nego dva puta je više građana koji su zapadno orijentisani, u odnosu na one koji su nezapadno orijentisani. Kada je riječ o mješovitom tipu, mjerimo blago povećanje od oko 3%, dok je onih bez orijentacije kumulativno manje za gotovo 9%.

♠ Poslednji indeks koji pratimo tiče se procjene značaja ključnih reformskih poteza koje treba sprovesti u zemlji. U tom smislu, depolitizacija javne uprave i borba protiv korupcije prepoznati su kao najvažniji prioriteti u okviru reformskog procesa.

Analiza je dio projekta “Vox Populi – Implementation of better choices”, koji je podržan od strane Ministarstva spoljnih poslova Republike Italije u okviru poziva “Bando Balcani”. Nalazi i stavovi izneseni u ovoj analizi predstavljaju isključivo odgovornost izdavača i autora.