Autor: Građanska alijansa

Tokom predhodnih tri godine Građanska alijansa (GA) je ukazala javnosti, institucijama i međunarodnim organizacijama na nezakonit rad Fonda za zaštitu i ostvarivanje manjinskih prava (Fond). Fond je osnovan „radi podrške aktivnostima značajnim za očuvanje i razvoj nacionalnih, odnosno etničkih posebnosti manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica i njihovih pripadnika u oblasti nacionalnog, etničkog, kulturnog, jezičkog i vjerskog identiteta“.1

Najvažniji problemi u funkcionisanju Fonda koje je GA registrovala su: klasičan konflikt interesa članovi UO dodjeljuju sredstva organizacijama u čijim su upravljačlim organima organizacija ili organizacijama članova svojih porodica i partnerskim organizacijama; Tajnost rada – Rad UO u kontinuitetu je bio tajan iako je po Poslovniku o radu UO definisano da je rad javan. GA je u kontinuitetu zahtijevala pisanim putem od UO da sjednice otvori za javnost i da nam dozvoli da pratimo rad UO. Međutim, odluka UO je bila da nam uvijek zabrane prisustvo sjednicama. Registrovan je slučaj kada je UO zabranio novinarima koji su došli na sjednicu da je prate; Nezakonita selekcija – UO je prilikom poslednje raspodjele sproveo nezakonitu selekciju kako bi prije odlučivanja o samim projektima diskvalifikovao sve one organizacije koje nijesu bliske sa članovima UO. Tako je UO proglasio da se CEDEM, Libertask, GA i brojne druge organizacije ne bave manjinskim pravima, iako su se iste čak godinama prije osnivanja Fonda bavile manjinskim pravima. Fond do danas nije objavio odluku o diskvalifikaciji ovih organizacija; Nepoštovanje Zakona o slobodnom pristupu informacijama – Kako Fond nije objavio odluku o nezakonitoj diskvalifikaciji organizacija sa konkursa, obratili smo se Fondu pomoću Zakona o slobodnom pristupu informacijama, ali nam Fond nije dozvolio pristup u tu dokumentaciju. Želimo i da vam napomenemo da u pojedinim slučajevima kroz različite opstrukcije Fond nije dozvoljavao pristup informacijama i po više mjeseci, sve dok informacije ne postanu zastarjele; Segregacija, nacionalizam i ne podržavanje multietničkih projekata – Fond do sada nije podržavao multietničke i interkulturalne projekte već prije svega nacionalističke projekte koji su dovodili do povećanja etničke distance što su i pokazivali rezultati relevantnih ispitivanja javnog mnjenja. U jednom od poslednjih raspodjela čak je i oblast multinacionalni projekti izbačen iz oglasa, iako je ranije ta oblast formalno navođena u oglasima. Podržavani su projekti koji vode ka segregaciji i povećanju etničke distance; Nezakonito bodovanje – pojedini projekti nezakonito su dobijali maksimalnih 100 bodova iako je jasno da ti projekti nijesu usaglašeni sa osnovnim i zakonskim kriterijumima, ali su to projekti članova UO ili njima bliskih ljudi, Srpski nacionalni savjet je, na primjer, za svoje projekte dobijao maksimalno bodova, iako 5 bodova donosi usklađenost sa vladinim dokumentima, 5 za sufinansiranje projekata, 5 na dobru saradnju sa organizacijama iz te oblasti, iako njihovi projekti po ovim osnovama nijesu mogli dobiti ni bod; Nezakonito odlučivanje – Nakon što se UO većinom glasova odlučio da ne prihvati jedan projekat i to čak dva puta, taj projekat se ipak našao na listi projekata za čiju su realizaciju odobrena sredstva. Protiv ovakvog postupanja UO-a javno su se oglasila dva člana UO te javnosti ukazali na zapisnike sa sjednica kojim se ovo potvrdilo ali su nadglasani i izolovani; Nezakonito održavanje sjednica – Predsjednik Upravnog odbora je inicirao održavanje elektronskih i telefonskih sjednica iako poslovnik UO takve sjednice ne propisuje; Partijsko zapošljavanje – Na osnovu podataka dostupnih GA, svi zaposleni u Fondu su zaposleni po političkom uticaju jedne partije, a direktor nikada nije imao iskustva u ovoj oblasti, kao i svi ostali koji su zaposleni u Fondu; Neadekvatan finasijski mendžament – Fond posjeduje skupocjeni automobil i za troškove administracije troši oko 20% (oko 150 hiljada eura) sredstava a iz Fonda se često saopštava da nema dovoljno kadra koji bi sprovodio kvalitetne provjere realizovanih projekata te da se zbog toga ne mogu ispoštovati preporuke DRI; Istekao mandat članovima UO iz redova manjinskih savjeta – Članovima UO iz redova manjinskih savjeta (šest članova) 7. avgusta 2012. godine istekao je mandat, tako da su sve odluke koje je UO Fonda donio nakon tog perioda nelegitimne. Posebno zabrinjava jer su predstavnici savjeta bili predsjednici komisija koji su na kraju sami radili bez ostalih članova UO. Komisija za sprječavanje sukoba interesa u julu 2012. godine donijela je odluku kojom je jasno naznačeno da su članovi manjinskih savjeta bivši članovi UO Fonda. Skupština Crne Gore je donijela odluku o izmjenama i dopunama Odluke o osnivanju Fonda za manjine „Sl.list CG“ br. 64 od 29. decembra 2011. godine (koja je donijeta na osnovu Zakona o manjinskim pravima i slobodama), i njom je utvrđeno da se odluka o osnivanju Fonda za manjine promijenila u odluku o osnivanju Fonda za zaštitu i ostvarivanje manjinskih prava, pa je shodno tome izmijenjen i naziv Fonda, kao novog Pravnog lica. Komisija je donijela zaključak da je u skladu sa navedenom izmjenom, članovima Upravnog Odbora Fonda za manjine po automatizmu prestala javna funkcija u Fondu za manjine shodno pozitivnom zakonodavstvu.2

Državna revizorska institucija (DRI) je u dva navrata kontrolisala rad Fonda. Nalaz je pokazao: Fond nema precizno utvrđene kriterijume za vrednovanje projekata, indikatore za mjerenje učinaka realizovanih projekata, kao i da ne obezbjeđuje praćenje realizacije projekata i mjerenje rezultata realizovanih projekata; Izvještaji o realizaciji projekata koje dostavljaju nosioci projekata Fondu su nepotpuni, površni i bez valjanih finansijskih dokaza o troškovima koji su nastali po osnovu njihove realizacije; Pravilnikom o utvrđivanju kriterijuma za raspodjelu sredstava nijesu jasno i precizno definisani kriterijumi kojim se konkretizuje namjena, sadržina i vrednovanje projekata; Fond je vršio avansno plaćanje ukupno ugovorenog iznosa, korisnicima sredstava za finansiranje projekata ne poštujući dinamiku realizacije projekta; Fond nije u kontrolisanom periodu obezbjedio praćenje aktivnosti realizacije podržanih projekata, niti vršio procenjivanje rezultata istih tj. nije vršen monitoring i evaluacija; Računovodstvo Fonda nije vršilo evidentiranje finansijskih transakcija u poslovnim knjigama na način kako je to propisano računovodstvenim standardima i načelima i analitičkim kontnim planom za budžetske korisnike; Korisnici sredstava dostavili su Fondu izvještaje o realizaciji projekata za 2009. godinu, s tim da je Srpska nacionalna zajednica umjesto u formi izvještaja svoje aktivnosti prezentirala u formi publikacije (knjige). Izvještaji o realizaciji projekata su nekompletni, površni, iskazi su opisni i bez adekvatnih finansijskih dokaza na osnovu kojih bi se mogli utvrditi stvarni troškovi po projektu i nijesu usklađeni sa čl.4 Ugovora o finansiranju i sufinansiranju projekata (konstatacija se odnosi na više od 50% izvještaja) no i pored toga Fond nastavlja finansirati iste organizacije; kašnjenje u izvještavanju o radu. Evropska komisija je u izvještaju o napretku kao rijetku instituciju u negativnom kontekstu navela upravo Fond navodeći da Fond ima određene nedostatke u pogledu sprovođenja projekata koji se iz njega finansiraju. Vlada i Skupština ništa nijsu uradile ovim povodom. Upravni sud je donio presudu kojom se poništava odluka Fonda iz avgusta 2012. godine, kojom je podijeljeno 500 hiljada eura, ukazujući da je Fond počinio bitne povrede upravnog postupka.

Skupština Crne Gore – Na sjednici skupštinskog Odbora za ljudska prava i slobode koja je održana 15. marta 2013. godine sa četiri glasa za i dva protiv usvojen je izvještaj o radu Fonda za 2011. godinu. Izvještaj su podržali poslanici vladajuće koalicije. Poslanice SNP-a Snežana Jonica i Demokratskog fronta Ljiljana Đurašković bili su protiv. Sjednici nijesu prisustvovali poslanici opozicionog Demokratskog fronta Radovan Asanović i Novica Stanić.

Za ovakav rad Fond je dobio političku podršku. Poslanik SDPa, Rifat Rastoder, kazao je nakon raspodjele Fonda u avgustu 2012. godine da su optužbe na rad UO Fonda neosnovane i predstavljaju kampanju protiv te organizacije, te je predložio onima koji upravljaju Fondom da pokrenu kontra tužbe za ugrožavanje samostalnosti rada i ukupnog i pojedinačnog digniteta. Poslanik i predsjednik Odbora za ljudska prava Halil Duković iz DPS-a je kazao da je bilo grešaka ali da trebamo pomoći da se one otklone, kao i da je prema Fondu je u prethodno vrijeme bilo mnogo neopravdanih napada, ali je grešaka sve manje i manje i to je bitno. Poslanica Odbora za ljudska prava i slobode Ljerka Dragičević iz HGI-ja smatra da su optužbe neosnovane i da se manjina svi sjete samo kada je u pitanju raspodjela novca, da je bila u Fondu i da zna kako se radi, i svaki predmet se pregledavao da se provjere na koji način su trošena sredstva i da li su opravdana. Poslanik Odbora za ljudska prava i slobode Kemal Zoronjić iz BS tvrdi da su preporuke DRI ispoštovane i da je dosadašnji rad Fonda opravdao njegovo postojanje, doprinijelo se razvoju manjina i njihovog položaja u Crnoj Gori. Poslanica Odbora za ljudska prava Snežana Jonica iz SNP-a je kazala da nije bio jasan ni način eliminacije projekata ali ni kriterijumi po kojima su neki projekti dobili novac, te da Fond nije ispunio ni preporuke DRI.

Radna grupa koju je inicirao Odbor za ljudska prava i slobode u prethodnom mandatu je u cilju izbjegavanja sadašnjeg konflikta interesa i unapređenja rada Fonda predložio dva rješenja sa manjim brojem članova u odnosu na sadašnjih 15. U prvom bi UO imao pet a u drugom slučaju sedam članova. Rješenja su poslata Ministarstvu za ljudska i manjinska prava, u Ministarstvu tvrde da nijesu nadležni, jer je Skupština osnivač, pa se nijesu ni određivali prema predlogu. Odbor je još jednom poslao predlog Ministarstvu nakon sjednice 15. marta 2013. godine.

Dosadašnje funkcionisanje Fonda nije ostvarilo svoju funkciju, rukovodstvo Fonda insistira na tome da nijesu projekti za manjine kao objekte, nego subjekte tj. da manjine mogu samo da dobijaju sredstva, a ne i neko drugi koji će realizovati projekte u oblasti prava i identiteta manjinskih naroda. Evidentna je politička podrška ovakvom funkcionisanju, a prisutno je i odsustvo parlamentarne kontrole, konflikt interesa poslanika, nepostoji svijest da je Crna Gora građanska država i da se moraju ravnopravno tretirati interetnički projekti, ogroman broj podržanih projekata forsira i promoviše segregaciju, uz nejasnu kotrolu gdje je Skupština osnivač, a Vlada nadgleda rad, ali kod izmjena zakona i pokretanja odgovornosti, kao i blokiranju trošenja sredstava, svako se izjasnio nenadležnim, u toj konfuziji UO Fonda radi šta hoće.

Zbog tih nezakonitosti u radu Fonda podnijeli smo dvije krivične prijave i jednu tužbu Upravnom sudu.

Od Skupštine se očekuje da inicira izmjene Zakona, raspusti UO i omogući da se sredstva koriste za projekte od kojih će manjine imati koristi.

————————————————————————————————————

1 Odluka o osnivanju Fonda za zaštitu i očuvanje manjinskih prava, vidi na http://www.fzm.me/AktuelnostiPDF/Odluka%20o%20osnivanju%20fonda%20za%20zastitu%20i%20ostvarivanje%
20manjinskih%20prava.pdf posjećeno 17. 03.2013.g.

2 Odluku Komisije za sprječavanje sukoba interesa možete vidjeti ovdje http://www.konfliktinteresa.me/rjesenja/Avdul%2031.08.htm