U predanjima i mitovima mnogih naroda jaje se pojavljuje kao simbol vaseljene, koja je nastala iz jajeta. Zato jaje označava stvaralačku silu božanstva i prirode.

Mišljenje da je svijet nastao iz jajeta zajedničko je Keltima, Grcima, Egipćanima, Feničanima, Kanancima,Tibetancima, Indijcima, Vijtnamcima, Kinezima, Japancima, stanovnicima Sibira i Indonezije, i mnogim drugim narodima.

Jaje je prvobitna stvarnost koja sadrži mnoštvo bića u zametku.

U sklopu svih kosmogonija, jaje ima ulogui slike obrasca sveukupnosti. Ono se, najčešće, pojavljuje poslije haosa, kao princip reda. Sve razlike potiču iz njega, a ne iz bezoblične magme na početku vremena. Premda jaje nikada nije prvo, ono je simbol prvih diferencijacija. Kosmičko i provobitno jaje su jedno, ali obuvataju nebo i zemlju, donje i gornje vode; u svojoj jedinstvenoj sveukupnosti sadrži mnoštvo virtuelnog.

Jaje je i jedan od simbola periodične obnove prirode; ono je ilustracija mita o periodičnom stvaranju. Jaje potvrđuje i podstiče vaskrsnuće, koje nije rođenja nego povratak.

Jaje pripada i simbolizmu sigurnosti, zajedno s kućom, gnijezdom, školjkom, majčinim krilom.

Jaje mudraca, u alhemiji, povezuje se s pojmom klice, ali klice duhovnog života.

Stari Druidi su svuda nosili jaja sa sobom, pošto je to sveta amajlija njihovog idolopoklonickog reda.

Kao simbol svemira, jaje je i simbol plodnosti, zato je njegova uloga vrlo vidljiva u mnogim običajima koji podstiču rast i rađanje.

Još su Egipćani i Persijanci imali običaj da boje jaja u proljećne boje i daruju ih prijateljima. Ofarbana jaja su predstavljala sveti uskršnji prinos u Egiptu. Isti obicaj održao se do današnjeg dana u Kini i Evropi. Uskrs ili prolece slavio se u čast preporoda neba i zemlje.

Mnogo je legendi koje pokušavaju pružiti objašnjenje za crvenu boju uskršnjih jaja. Prema jednoj, izvjesna seljanka je upravo skupljala jaja u kokošinjcu, kada je saznala vijest o Isusovom uskrsnuću. Otrčala je u komšiluk, ali su tamo bili skeptični: Da, uskrsnuo je, kao što su crvena jaja u tvojoj kecelji, rekli su joj, da bi sa zaprepaštenjem konstatovali da su jaja zaista crvena.

Po jednoj verziji, farbanje vaskršnjih jaja obavlja se u spomen na događaj kada je sveta Marija Magdalena Mironosnica putovala u Rim da propovijeda Jevanđelje. Tom prilikom je posjetila cara Tiberija i u znak pažnje, kao poklon, predala mu crveno jaje. Tada ga je i pozdravila riječima: „Hristos vaskrse."

Crvena boja simboliše nevino prolivenu krv Isusa Hrista na Golgoti, ali je crvena boja istovremeno i boja vaskrsenja. Jer vaskrsenja nema bez stradanja i smrti. Običaj je da se jaja farbaju na Veliki četvrtak ili Veliki petak, u vodi u koju se doda malo osvještane vodice.

Prvo jaje koje se spusti u vodu čuva se u kući do sledećeg Vaskrsa i zove se čuvarkuća (čuvar zdravlja, polja…).

Obilježavanje Vaskrsa je, zapravo, počelo davno prije rođenja, smrti i vaskrsenja Isusa Hrista! Običaji vezani za Vaskrs potiču od proljećnih paganskih svetkovina u vezi kulta plodnosti. Mnogi paganski narodi su vjerovali da božanstvo plodnosti umire svake zime i ponovo se rađa na proljeće. Uporedo sa tim je umiralo i ponovo se rađalo Sunce kao simbol života.

Po vavilonskom vjerovanju, Tamuz, bog plodnosti i kiše, svake godine je umirao na jesen, kada vegetacija prolazi, i ponovo se rađao na proljeće. To je predstavljalo smjenu godišnjih doba. Vavilonska i asirska boginja proleća i plodnosti nazivana je Ištar. Ona je simbolizovala Majku Zemlju i prirodne cikluse plodnosti na njoj. Po tom vjerovanju, boginja Ištar je naricala za Tamuzom i prizivala njegovo ponovno rođenje. Ištar je, takođe, bila boginja ljubavi, i svetkovine u njenu čast su često bile praćene ritualnom prostitucijom.

Drugi narodi su Tamuza i Ištar nazivali Val i Astarota, Adonis i Afrodita, Atis i Sibela, Oziris i Izis, Saturn i Venera, itd. Astarota je nazivana još i "carica nebeska". Paganski narodi su na proljeće održavali svetkovine u čast Astarote. Kao simboli plodnosti na tim svetkovinama korišćena su jaja i zečevi, a takođe su obilovale orgijama.

Pošto su paganski narodi već održavali svetkovine u čast smrti i vaskrsenja svog božanstva, prilikom formalnog primanja hrišćanstva mnogi od njih su zadržali svoje paganske običaje koje su sada primjenjivali na smrt i vaskrsenje Isusa Hrista.

Nigde u Bibliji nije zapisano da su rani hrišćani obilježavali Hristovo vaskrsenje svetkujući Vaskrs na ovakve načine. Umjesto toga, oni su obilježavali Hristovu smrt na način koji je sam Hristos uspostavio, koristeći simbole beskvasnog hljeba i bezalkoholnog vina na obredu svete večere. Uspomena na Hristovu smrt i vaskrsenje je takoče i obred krštenja uronjavanjem.