Tri godine primjene Zakona o bezbjednosti saobraćaja: Svakog trećeg dana jedna porodica u Crnoj Gori  u saobraćajnoj nesreći izgubi jednog člana

Piše: Snežana Rakonjac

Iako se ponekad čini da u Crnoj Gori ima više automobila nego stanovnika, zvanična statistika prikazuje  nešto više od 166 hiljada registrovanih vozila. Zbog pozamašnog voznog parka, koji, u skladu sa životnim standardom,  čine i oronuli old tajmeri i  najnoviji luksuzni  modeli, u gradskim zonama  i na zakrčenim crnogorskim drumovima tijesno je i pješacima i vozilima.

Izvještavanje u kriznim situacijama je izborni predmet na drugoj godini Fakulteta političkih nauka u Podgorici  –  Akademski studijski program za sticanje diplome: NOVINARA, koji realizuje gostujuća predavačica, docentkinja  Dubravka Valić Nedeljković. Izborni predmeti, prema Bolonjskoj reformi visokog školstva, trebalo bi da studente bolje upute u oblasti kojima žele da se bave u budućoj profesiji. Imajući tu ideju u vidu, ishodište izbornog predmeta Izvještavanje u kriznim situacijama  su tri samostalna, žanrovski raznolika, novinarska teksta koje studenti realizuju za objavljivanje.  Osnovna tema prvog su elementarne nepogode i radi se u žanru  intervjua ili bilješke, drugog su krizne situacije u kojima su ugroženi ljudski životi nebrigom ili namjerom (‘saobraćajke’ i bezbjednost u saobraćaju uopšte) u žanru članka, a trećeg reportaža iz oblasti krvnih delikata, ali i požari, demonstracije, sportski susreti visokog rizika, terorističke akcije. PC NEN je otvoren za podršku i objaviće neke od ‘ranih radova’ budućih novinara/novinarki.

Opčinjenost limuzinama plaća se desetinama hiljada eura, a sklonost ka brzoj vožnji i nepoštovanju saobračajnih propisa, nažalost,  ljudskim životima.  U svijetu godišnje u saobraćajnim nesrećama pogine  milion  i 200 hiljada ljudi, u Evropi  oko 127 hiljada, u Crnoj Gori, prema podacima Uprave policije, posljednjih  godina na drumovima smrtno strada više od stotinu  osoba. Crna statistika pokazuje da svakog trećeg dana jedna porodica u našoj državi u saobraćajnoj nesreći izgubi jednog člana. Očekivanja da će novi Zakon o bezbjednosti saobraćaja, usvojen u martu  2006. godine,  uticati na  smanjenje broja  nesreća  i    njihovog tragičnog  učinka – nijesu ispunjena.

Policijski komesar Dragan Klikovac kaže da je u minule tri godine bilo više od 26 hiljada saobraćajnih nesreća u kojima je smrtno stradalo 318 osoba, a povrijedjeno 7200 gradjana. U prethodnom trogodišnjem periodu,  od 2003. do 2006. godine,  registrovano je  oko 11 i po hiljada  nesreća, u kojima je život izgubilo 270, a povrijedjeno više od tri hiljade učesnika u saobraćaju.

Na pitanje treba li za ove porazne pokazatelje kriviti  novi Zakon, Klikovac  navodi da je tokom posljednje tri godine primjene starog Zakona zabilježen neuobičajeno mali broj saobraćajnih nesreća, kojih je u ranijem periodu  bilo više. "I 1998. i ‘99. godine u saobraćaju je ginulo oko  200 ljudi godišnje. Treba uzeti u obzir i činjenicu da je posljednjih godina naglo povećan  broj automobila  u Crnoj Gori, te  da tokom turističke sezone imamo pojačanu frekvenciju stranih vozila i sve veće opterećenje saobaćajnica".

Policijski komesar  takodje podsjeća  da  su  kazne za saobraćajne  prekršaje nesavjesnim vozačima  ranije naplaćivane "na licu mjesta", a sada dugi i neefikasni  prekršajni postupci odlažu sankcionisanje prestupa. 

"Zbog  neefikasnosti sudova pooštrena kaznena politika, propisana novim Zakonom,  nije dala očekivane rezultate, iako saobraćajna policija godišnje, u prosjeku, podnese više od sto hiljada prijava", navodi Klikovac i  dodaje da mnogi vozači prodju bez kazne, što ih navodi da ponovo prave iste prekršaje.

Pojašnjavajući zašto je Crna Gora pri vrhu "crne liste" evropskih zemalja kada je riječ o broju poginulih u odnosu na broj stanovnika, u Upravi policije  podsjećaju da su ovdje automobili glavno prevozno sredstvo zato što nema metroa, tramvaja, trolejbusa, a kao ključni razlog za povećanje broja  nesreća na drumovima ističu lošu putnu infrastrukturu u našoj državi.

Isti stav iznosi i  vještak za saobraćajne nezgode Milenko Čabarkapa koji kaže da se bezbjednost u saobraćaju ne može kvalitetno i trajno unaprijediti  bez pobljšanja kvaliteta saobraćajnica.

"Drumski saobraćaj u Crnoj Gori prati trend evropskih zemalja, ali takav dinamičan razvoj nije praćen izgradnjom i poboljšanjem puteva. Putevi su previše ‘tromi’ za jake mašine, zbog čega je  osnovni uzrok saobraćajnih nezgoda  neprilagodjena brzina", kaže sudski vještak i ukazuje  da neke  analize zasnovane na rezultatima vještačenja nezgoda u sudskim postupcima  "pokazuju da se put kao razlog udesa javlja od 20 odsto slučajeva".      

U blagom nesaglasju sa ovom tvrdnjom su podaci koje je ranije saopštio sudija Osnovnog suda u Podgorici Miladin Pejović, koji kaže da je uzrok saobraćajnih nesreća u 99,9 odsto slučajeva ljudski faktor.

"Brza vožnja pod dejstvom alkohola, opojnih supstanci, premor, nedostatak koncentracije, nepoznavanje saobraćajnih pravila – najčešći su razlozi. U svakom slučaju, problem je subjektivne prirode", ističe sudija Pejović.

U Crnoj Gori ne postoje takozvane crne tačke na kolovozima, jer se  nesreće, bez izuzetka,  dogadjaju svuda. Vozači ne kriju ogorčenje zbog loših  drumova i rezignirano podsjećaju  da već punu deceniju čekaju da se ostvari obećanje vlasti o izgradnji autoputa.

"Ako  dočekam taj  put, možda ću tek tada uvidjeti da vožnja može biti i zadovoljstvo, a ne samo stres",  kaže naš sagovornik, dodajući da podržava oštre kaznene mjere propisane novim Zakonom o bezbjednosti saobraćaja.

Slično mišljenje imaju i ostali anketirani –  pozdravljaju  nova zakonska rješenja  i vjeruju da  će na duži rok dati bolje rezultate. Kažu da su se privikli na novine, iako priznaju da ih nerviraju sigurnosni pojasevi i da se teško odriču korišćenja mobilnih telefona tokom vožnje.     

U Crnoj Gori ima oko 230 hiljada vozača. Iako statističari nijesu izbrojali pješake, izvjesno je da nevozača ima mnogo više. Novi Zakon brine i o njihovoj bezbjednosti i saobraćajnoj kulturi, i pogrešan korak na pogrešnom mjestu ili u pogrešno vrijeme sankcioniše novčanim kaznama do 30 eura. I pored toga, slobodu kretanja pješaka, bez obzira na rizik, često ne može ograničiti ni crveno svjetlo na semaforu. Zbog toga je u Crnoj Gori prošle godine poginulo 16 pješaka, a prethodne čak 25.

O bezbjednosti na crnogorskim drumovima brine oko 500 ovlašćenih policijskih službenika, koji predstavljaju posljednju liniju odbrane od vozača koji uz refren nekadašnjeg hita "Dvjesta na sat" ugrožavaju i svoje i tudje živote. Sigurnost  na gradskim ulicama posebno je ugrožena u kasnim noćnim satima vikendom. Automobili često imaju mnogo kubika, a vlasnici malo godina, što je često preduslov za nesreću. Nova moda da se, najčešće pod uticajem alkohola, vozi "brže od života", ubila je desetak mladih ljudi.

"Najčešće su to mladi do 30 godina, mada ima i starih osoba, ali najviše vozača koji upravljaju automobilima pod dejstvom alkohola su mladja populacija", potvrdjuje Dragan Klikovac iz Uprave policije i navodi da saobraćajna policija od 2007. godine  vikendom organizuje pojačane kontrole, koje su male pozitivne rezultate zbog čega će te akcije  biti nastavljene.  

Više studenata Fakulteta političkih nauka sa kojima smo razgovarali osudjuju ulične trke vikendom. Kažu da to jesu noći za provod, opuštanje i koju čašicu, ali  i primjećuju da je  vožnja taksijem do bilo kojeg odredišta na planeti  jeftinija od života. Samo malobrojni priznaju da ne mogu odoljeti iskušenju i čarima brze voženje, pa "nek’ košta koliko košta".

Za sve koji slično razmišljaju, Uprava policije je prošlog mjeseca, pod  motom "Uspori, život je jedan", organizovala tridesetodnevnu kampanju, pokušavajući da preventivnom akcijom, tokom koje je podijeljeno 60 hiljada flajera, postavljeno 16 bilborda  i 1500 postera, skrene pažnju učesnicima u saobraćaju na posljedice nesreća i štetnost kršenja saobraćajnih propisa.

"Tokom jednomjesečne kampanje registrovan je  znatno manji broj poginulih, ali to ne može biti siguran pokazatelj,  jer je period suviše kratak",  ocjenjuje Klikovac i najavljuje nove akcije saobraćajne policije tokom ljetnje turističke sezone i u septembru na početku školske godine.

Novi crnogorski Zakon o bezbjedosti saobraćaja ni nakon tri godine nije uspio da privoli bahate vozače da poštuju propise i ne ugrožavaju i svoje i tudje živote. O tome svakodnevno svjedoče napisi u novinama i  "krajputaši"  sa svježim cvijećem na mjestu nesreće.  Bez sigurnih puteva i  šire društvene preventivne  kampanje za podizanje nivoa  saobraćajne kulture,  u koju bi bile uključene i porodice i  školstvo i institucije sistema  i  bez promjene mentaliteta, shvatanja i navika, misija saobraćajne policije u Crnoj Gori  nosiće naslov nemoguće.