Pitanje promene kalendara kod nas niti je novo, niti jednostavno. Čak se može reći da sukobi mišljenja oko računanja vremena u srpskim svetovnim i crkvenim krugovima traju skoro ceo vek.
Piše: Rade Dragović
Dok doček Nove godine za zapadni svet označava povratak u uobičajeni ritam života posle praznične groznice, u Srbiji je ovaj događaj tek uvertira u dane praznovanja. Zbog primene "novog" – građanskog i "starog" – crkvenog kalendara sezona blagdana kod nas traje sve do polovine januara i nama svojstvene Srpske nove godine.
Ipak, skoro dvonedeljno slavlje, brojni neradni dani i vreme uživanja u hrani, skoro svake godine u domaćoj javnosti, ali i u crkvenim krugovima, nametnu i pitanje usaglašavanja crkvenih kalendara u hrišćanskom svetu.
Pitanje promene kalendara kod nas niti je novo, niti jednostavno. Čak se može reći da sukobi mišljenja oko računanja vremena u srpskim svetovnim i crkvenim krugovima traju skoro ceo vek. Od kada je 1919. godine Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca prešla na "zapadno" računanje vremena traju ubeđivanja da li bi i SPC, koja je ostala verna julijanskom kalendaru, trebalo to da učini.
Naročitu težinu ovom pitanju daju povremene vesti da je kalendarsko pitanje više puta bilo razmatrano na saborima SPC, kao i spekulacije da deo arhijereja smatra da je za Crkvu bolje da prihvati gregorijansko računanje vremena. Ovakvi stavovi argumentuju se potrebom osavremenjavanja Crkve, a kao primeri najčešće se potežu Grci, Rumuni ili Bugari, koji su poodavno prešli na reformisani kalendar.
Nasuprot njima, branitelji starog načina računanja vremena smatraju da je julijanski kalendar specifičnost i dobra strana pravoslavlja, koju nema potrebe menjati. Nisu malobrojni ni oni koji hodaju po ivici preterivanja i "latinskog straha", i za koje gregorijanski kalendar nosi katolički pečat – kao oruđe za širenje dominacije Vatikana. Otud, ideja o crkvenom prihvatanju svetovnog načina računanja vremena, po njima, nije ništa drugo nego pokušaj unijaćenja i pokoravanja rimskom papi.
Kakvi god da su argumenti na strani jednog i drugog mišljenja, izvesno je da bi otvaranje kalendarskog pitanja donelo nove podele u Crkvi. Bar je takvo iskustvo crkava koje su prešle na novo računanje vremena. U svima su se odmah javile grupe tzv. "starokalendaraca", nezavisnih od postojeće jerarhije. Ovi pokreti i danas su živi u Bugarskoj, Rumuniji i Grčkoj, gde su se vrlo brzo primakli učenju pravoslavnih ekscentrika – zilota.
Srednji put je stav da se među vernicima koji na pravi način neguju hrišćanske vrednosti pitanje načina računanja vremena – ne postavlja. Tako protojerej Radomir Popović, profesor Bogoslovskog fakulteta i autor dela "Kalendarsko pitanje – crkveno merenje i računanje vremena", smatra da za pravoslavne problem kalendara ne postoji, jer je njegovo pitanje rešeno u duhu hrišćanskog predanja. Sve novine, bez obzira na izgovore (astronomska i matematička tačnost, praktične potrebe i tako dalje), samo unose smutnju i razjedinjuju duhovno i liturgijsko telo Crkve.
– Suština je da osmislimo naš život i naše lično vreme koje živimo svakog trenutka – govorio je o kalendaru Popović za list "Pravoslavlje". – Nauka napreduje i verujem da će nova astronomska i matematička proračunavanja biti još tačnija. Pravoslavna crkva neće po tom pitanju ništa posebno činiti – niti zabranjivati, niti striktno odobravati.
Popović ističe da je najvažnije čuvati veru i hrišćansko učenje. Ono, po njegovim rečima, "svemu daje smisao, svakom kalendaru, bez razlike bio on julijanski ili neki drugi".
Specifičnost kalendara Pravoslavne crkve je u činjenici da su nepokretni praznici utemeljeni na solarnom, a pashalija (Vaskrs i ostali pokretni praznici) na lunarnom kalendaru. I jedni i drugi uklopljeni su u tzv. stari kalendar.
Crkvenom julijanskom kalendaru i pashaliji i danas su verne Jerusalimska patrijaršija, Ruska, Srpska i Gruzijska pravoslavna crkva, kao i Ruska zagranična crkva i Sveta gora.
Gregorijanski kalendar, a julijansku pashaliju drže Carigradska, Aleksandrijska, Antiohijska patrijaršija, Grčka, Rumunska i Bugarska pravoslavna crkva, Kiparska i sve crkve zavisne od Carigradske patrijaršije. To znači da praznik Vaskrs proslavljaju istog dana kada i ostali pravoslavci, dok Božić obeležavaju – 25. decembra.
Među retkima koja je prihvatila i kalendar i pashaliju na gregorijanski način je Finska pravoslavna crkva.
NEPRECIZNOSTI
U dokazivanju koji je način računanja vremena bolji navodi se nepreciznost starog kalendara, koja će da dovede da se Hristovo rođenje 2100. godine prvi put proslavi – osmog januara. Ni gregorijanski kalendar nije najprecizniji, a mane se ispravljaju preko tzv. prestupnih godina. Najprecizniju varijantu računanja vremena predložio je naš čuveni naučnik Milutin Milanković 1923. godine, koji iz više razloga do danas nije usvojen. On bi za jedan dan odstupio tek posle 400.000 godina korišćenja.
HRONOLOGIJA
– 4.000 godina pre nove ere Egipćani osmislili solarni kalendar
– 46. godine nove ere počinje da važi kalendar Julija Cezara tzv. julijansko računanje vremena
– 325. godine Prvi vaseljenski sabor u Nikeji prihvata julijanski kalendar kao hrišćanski
– 1582. godine papa Grgur 13 menja računanje vremena, tzv. gregorijanski kalendar
– 1920. godine Kraljevina SHS prihvata novi kalendar
– 1923. godine Milutim Milanković predlaže Svepravoslavnom kongresu najprecizniju varijantu kalendara. Ipak, Carigradska patrijaršija prihvata gregorijansko vreme.
– 1978. godine početak međupravoslavnog dijaloga o usaglašavanju kalendara na inicijativu Carigradske patrijaršije.
0 Comments