Poslednja dešavanja oko izbora novog Rektora i Predsjedika Upravnog odbora su još jedna potvrda krajnje zabrinjavajućeg stanja na državnom univerzitetu i uopšte visokom obrazovanju u Crnoj Gori.  

Pokret za promjene je na to u kontinuitetu ukazivao, bilo da se radi o odnosu države, bolje reći režima prema visokom obrazovanju, stanju na državnom univerzitetu, načinu osnivanja i kvalitetu privatnih visokoškolskih institucija i mnogo toga što bi trebalo mijenjati da bi Crna Gora bila stvarno društvo znanja.

Kada je u pitanju državni univerzitet, mi iz Pokreta za promjene smo bezbroj puta istupali u Skupštini, upozoravali na konferencijama za štampu, pisali tekstove, uzalud je bilo sve,  od  teksta „Univerzitet – Ciganska čerga", kada smo digli glas protiv hajke na mladu naučnicu zbog slobodno izgovorene misli, ništa se nije promijenilo. Tragično je, ali istinito da je od tada samo renoviran studentski toalet, a ostalo je sve  isto, laboratorije neopremljene, oskudan bibliotečki fond, neuslovne čitaonice, politički podobni dobijaju najviše titule i zvanja na naučno neutemeljenim tezama, budžet namijenjen Univerzitetu nedovoljan da isprati započete reforme, te sama reforma i studiranje u skladu sa Bolonjskom deklaracijom pretvoreno je u puku improvizaciju.

O osnovnim atributima državnog univerziteta, njegovoj autonomiji,  izvoru slobode i branitalju moralnih i stručnih normi društva ne treba ni govoriti. Svih ovih tragičnih i pogubnih osamnaest godina ostao je samo poluga i zatočenik ovog režima.

Prema podjeli posjeda i atara vladanja, zadnjih godina Univrzitetom komanduju kadrovi SDP-a, bolje rečeno jedna familija i grupa njihovih servilnih prijatelja. Uz "carska" ovlašćenja, diktaturu i kontrolu svih bitnih funkcija, na krajnje netransparentan i protivzakonit način bave se građevinsko-izvođačkim poslovima, dijele sebi i podobnima ogromna finasijska sredstva, brojne stanove i privilegije. Ovih dana na akademski neprimjeren način vrše pritiske i ucjene kako bi sačuvali svoj monopol i to kroz nove funkcije starih znanaca u obliku podobnog Rektora i novog Predsjednika Upravnog odbora u liku "starog" Rektora. Ovo sve zbog toga što bi neko novi otkrio mnoge malverzacije, a i treba staviti šapu na novi građevinski poduhvat – stambene zgrade sa više od 500 stanova i opet dobiti "diskrecionu" kvotu za više od 50 stanova. Pitamo se, kome su toliki stanovi potrebni ako se zna da su mnogi od njih uzeli i po nekoliko stambenih jedinica i na stotine kvadrata stambene površine, poslovne prostore, kredite a na drugoj strani su poražavajući uslovi studiranja i naučno-istraživačkog rada. Očito da je osnovni motiv lični profit. Dio ove družine je bio i bivši Ministar prosvjete i nauke, a narvno njihova produžena ruka i podrška u svim njihovim zamislima je i doskorašnji prorektor, a sad novoizabrani Ministar.  

Pojava privatnih fakulteta umjesto da doprinese popravljanju kvaliteta, jer bi konkurencija trebala da iznjedri veći kvalitet, ona je samo srozala kvalitet dobrih državnih fakulteta. Zbog straha da će roditelji svoju djecu upisivati na privatne fakultete, gdje se lakše dolazi do diplome, ide se u drugu krajnost. Neracionalno se otvara veliki broj studijskih programa za koje ne postoje ni elementarni kadrovski i prostorni kapaciteti. Upisuje se ogroman broj studenata na pojedininim fakultetima. Tim neumjerenim upisom studenata stvaraju se nemogući uslovi za rad, ali se te institucije dovode do fantastičnog materijalnog položaja, pa visoko obrazovanje polako postaje veliki biznis.

Zabrinjava i to da profesori trpe svojevrstan pritisak da povećaju prolaznost na svojim ispitima i snižavajući kriterijum da bi se ispunila propisana reformska kvota prolaznosti na uštrb kvaliteta.

Ukoliko bi se sprovela nezavisna evaluacija od strane neke akreditovane međunarodne agencije pitanje je koliki bi broj postojećih studijskih programa, zbog dominantnih anomalija, dobio akreditaciju za rad.  Posebno se to odnosi na studijske programe na privatnim visokoškolskim institucijama, gdje se uz krajnje subjektivan i neprincipijelan stav Ministarstva prosvjete i nauke prilikom izdavanja licenci za rad, privilegovanim političarima i biznismenima, omogućilo da u prvom pokušaju dobijaju licencu, iako nijesu ispunili osnovne predpostavke propisane zakonskim aktima. Ostaće u analima zabilježeno davanje licence za rad od strane Savjeta za visoko obrazovanje  "čuvenom" Univerzitetu Donja Gorica, kvarteta Đukanović-Vukotić-Vukčević-Čelebić. Tu je frapantno prekršen Zakon o viskom obrazovanju i propisani kriterijumi, g-din Vukčević je tada bio presjenik Savjeta, a evo već godinu nije ni završena zgrada univerziteta. Kao nagradu za kršenje Zakona, tadašnji servilni ministar Backović je dobio ambasadorsko mjesto u Rusiji. 

Za ovaj režim znanje nikad nije predstavljalo prioritet. Naprotiv. To se najbolje pokazuje kroz finansijsku podršku i izvajanja sredstava iz budžeta za ovu oblast. Nevjerovatno je, ali istinito da izdvajanja za Univerzitet iz budžeta još nijesu dostigla nivo od 2003. godine i pored činjenice da je reforma u toku,  i da se istovremeno znatno povećao broj studijskih programa i broj studenata na Univerzitetu Crne Gore. Činjenica da se već decenijama ne izdvaja ništa za nauku ili je to ispod 0.1%, ostaje bez komentara. Tragično je to što se ni u Nacionalnom programu ne predviđaju konkretne mjere kako da se stanje u obrazovanju i nauci poboljša.

Imajući sve ovo u vidu, a svjesni činjenice da znanje predstavlja najznačajniji resurs i osnovnu polugu razvoja, Pokret za promjene će inicirati interpelaciju za preispitivanje rada Vlade u oblasti obrazovanja i nauke. Zahtijevaćemo da se pod hitno donesu Strategija razvoja visokog obrazovanja i Strategija razvoja naučno istraživačke djelatnosti, da se utvrdi ustavnost "carskih" ovlašćenja Rektora, da se izmijeni Zakon o visokom obrazovanju. Posebno ćemo zahtijevati da se preispita finansijsko poslovanje Univerziteta u poslednjih 5 godina, uključujući preispitivanje pravilnika za raspodjelu finansijskih sredstava stečenih od školarina na samofinasirajućim studijskim programima, zatim zloupotrebe pravilnika o rešavanju stambenih potreba akademskog i neakademskog osoblja na Univerzitetu, da se preispita opravdanost dodjele stanova iz čuvene diskrecione kvote Rektora.  Takođe ćemo inicirati preispitivanje disertabilnosti pojedinih doktorskih teza i izbornih zvanja, zahtijevaćemo da se izvrši eksterna evaluacija studijskih programa, da se utvrdi personalna odgovornost za kršenje Zakona o visokom obrazovanju pri izdavanju akreditacija i davanju licenci za rad pojedinim fakultetima.

Prof. dr Branko Radulović

Potpresjednik Pokreta za promjene