U dokumentu u koji su autori ovog teksta  imali uvid, ANB kao najfrekventnije narko trase navodi kanale i rute u blizini graničnih prelaza sa Albanijom

Piše: Petar Komnenić, Nedjeljko Rudović i Bojana Stanišić*

Organizovani kriminalni klanovi u Crnoj Gori su se nakon ere šverca kafom, naftom, oružjem i cigaretama uglavnom koncentrisali na rizičniju, ali isplativiju robu – narkotike. Od tog posla dio kolača ubiraju sve kriminalne grupe kojih, sudeći po analizi Agencije za nacionalnu bezbjednost (ANB), u Crnoj Gori ima osam. Po dvije u Podgorici, Baru i Rožajama i po jedna u Nikšiću i Beranama.

Crna Gora je našla mjesto u međunarodnom lancu šverca droge. Dva putna pravca, tzv. sjeverni i južni koridor su od strane ANB identifikovana kao posebnog značajna. Frekventnosti „južnog koridora", navedeno je u dokumentu ANB, posebno pogoduje pomorska povezanost luke Bar sa albanskom lukom Drač i italijanskom Bari.

U dokumentu u koji su autori ovog teksta imali uvid, ANB kao najfrekventnije narko trase navodi kanale i rute u blizini graničnih prelaza sa Albanijom, a posebno se navodi „koridor" Bridja-Tamara-Seace-Ješnica-Rikavačko jezero, odakle se, prema saznanjima ANB, droga distribuira dalje prema Podgorici.

Skadarsko jezero takodje predstavlja raj za švercere, koji za obavljanje nelegalnih aktivnosti najčešće koriste pravce Gostiljska rijeka-Balabani, Šarova topola – Mataguži, Žbelj-Nizamski most, te Ponari-desna obala Morače.

Na švercerskoj ruti nezaobilazni su i granični prelazi u nikšićkoj opštini, Vraćenovići i Vilusi kojima se, prema informacijama ANB, roba transportuje prema Sarajevu, Banjaluci i Zagrebu, odakle putuje za Italiju i Švajcarsku.

Na sjeveru države se za ilegalni transport narkotika najviše koriste putni pravci prema tromedji Crne Gore, Kosova i Albanije.

Berane i Rožaje lideri

Zahvaljujući ovakvoj poziciji Crne Gore na narko mapi, neki ovdašnji momci zauzeli su moćne pozicije u narko-kartelima širom svijeta. Vijest da je u Amsterdamu nedavno uhapšen Beranac Kemal Rastoder, pod optužbom da je u vrhu kriminalne grupe koja je na evropsko tržište prokrijumčarila stotine kilograma kokaina, nije iznenadila njegove sugrađane.

Ime Kemala Rastodera odavno je na spiskovima crnogorske policije i ANB. Ubilježen je kao bezbjednosno-interesantna osoba koja povremeno boravi u Crnoj Gori, a živi i obavlja sumnjive poslove vani. Ljudi tog profila, kažu naši dobro obaviješteni sagovornici, davno su napustili Crnu Goru i priključili se grupama koje djeluju na području Zapadne Evrope i Skandinavije. Većina u matici nema dosije, a kući dolaze punog džepa i željni bezbrižnog provoda.

Ti Crnogorci ipak su važni posrednici između međunarodnih i lokalnih klanova koji usmjeravaju velike pošiljke ka inostranstvu. Crna Gora je kao malo tržište, kažu naši sagovornici, nezanimljiva kao odredište u svjetskoj mreži puteva droge, ali je vrlo primamljiva kao tranzitna stanica.

Više krakova vodi preko ovog područja. Prvi se pruža iz Turske preko Bugarske, Kosova i Srbije, a završava u Novom Pazaru i sjevernim crnogorskim opštinama. Tim kanalom mahom putuje heroin visokog procenta čistoće, koji se dalje šalje ka Bosni i zemljama Zapadne Evrope. Izvori bliski policiji tvrde da jedna rožajska grupa ima i direktnu isporuku iz Turske, u koju heroin stiže iz Avganistana i Pakistana. Ta grupa, navodno, održava vezu sa moćnim sarajevskim podzemljem koje je zaduženo za dalju distribuciju.

Tokom akcije Sablja, srbijanska policija je tvrdila da je Safet Kalić iz Rožaja jedan od glavnih narko-bosova na Balkanu. Kalić je, navodila je srpska policija, zemunski klan snabdijevao stotinama kilograma narkotika. Te optužbe nikada nijesu dokazane. Nikada nije razjašnjeno ni porijeklo imovine porodice Kalić čuvene po bogatstvu u najsiromašnijoj crnogorskoj opštini.

Kalići su vlasnici velike benzinske pumpe M petrol u Rožajama, u čijem su sklopu fri-šop i restoran, a posjeduju i pumpu u Podgorici. Na Kalićevom spisku imovine je i preduzeće Turjak, kome pripadaju dva atraktivna hotelska objekta. U sklopu te firme, koja je procjenjivana na oko četiri miliona eura, su još dva restorana u Rožajama i odmaralište na Ulcinjskoj plaži. Sedamdeset odsto akcija tog preduzeća porodica Kalić uspjela je da otkupi za svega 165 hiljada eura. Kalić važi za čovjeka sa moćnim prijateljima u policiji i vlasti, a ‘šuška’ se da je nesebično pomagao izborne trke "omiljene partije".

Rožaje je samo jedan od crnogorskih gradova na međunarodnom putu droge. Od početka devedesetih razradio se još jedan krak koji iz Albanije vodi preko Tuzi, ka Bosni, Hrvatskoj i Sloveniji. Tim kanalom prebacuju se uglavnom heroin, kokain i marihuana.

Ta maršuta je, tvrde naši izvori, znatno oslabljena nakon što je policija u prošlogodišnjoj akciji Poskok presrela grupu Albanaca iz Tuzi. U toj akciji, kada je zaplijenjeno oko šest kilograma heroina, uhapšena su braća Leon i Viktor Drešaj, Maljota Đurašević i više albanskih državljana.

Leon Drešaj, bivši vlasnik podgoričke diskoteka Manija, više je puta hapšen pod sumnjom za šverc droge, ali je uvijek ostajao na slobodi zbog nedostatka dokaza.

Morska trasa

Treći put šverca droge kroz Crnu Goru vodi – preko mora. Ti tovari se, tvrde naši izvori, uglavnom ukrcavaju u Južnoj Americi, a istovaraju u jadranskim lukama, odakle se droga distribuira dalje. Ovaj kanal služi za transport kokaina, a destinacija su bogate evropske zemlje sa visokoplatežnim mušterijama koje mogu priuštiti cijenjeni opijat.

U januaru 2007. godine, makedonska policija je na granici zaplijenila čak pola tone kokaina čija je vrijednost procijenjena na oko 40 miliona eura. Ispostavilo se da je droga brodom stigla iz Venecuele preko evropskih luka, a da je iskrcana u Baru. U crnogorsku luku kokain je dopremljen iz Italije hrvatskim brodom Lošinj, a nije utvrđeno kako je pošiljka prošla sve carinske i policijske kontrole – do Makedonije.

To nije prvi put da je preko Bara u region uplovila rekordna količina narkotika. U januaru 2005. novosadska policija zaplijenila je oko 12 kilograma kokaina koji je bio sakriven u kamionu ispod krovne tegole. Ispostavilo se da je to samo zanemarljiv dio tovara koji je prvo presrela italijanska policija. Najveći dio pronađenog kokaina, oko 190 kilograma,  porijeklom iz Venecuele, zaplijenjen je u italijanskoj luci Đoja Tauro, a ostatak je propušten kako bi se otkrili naručioci i organizatori posla.

Za to djelo pred crnogorskim Višim sudom vodi se postupak protiv Beranaca Vuksana Cemovića i Vuka Vulevića, vlasnika firme Montplus companz, koja je naručila tovar u kome je bila sakrivena mnogo vrjednija pošiljka. Vuksan Cemović potiče iz ugledne beranske familije, a u momentu hapšenja bio je bez posla, nakon što je nekoliko mjeseci ranije otpušten iz Uprave carina, sa terminala u Luci Bar. Pretpostavlja se da je Cemović na tom radnom mjestu i uspostavio kontakt sa domaćim i međunarodnim krijumčarima, a naši izvori vjeruju da su tim kanalom i ranije prolazile ogromne količine južnoameričke droge koje su izmakle carinicima i policiji.

Narkotici u Crnu Goru stižu raznim prevoznim sredstvima – brodovima, gliserima, vozom, automobilima, zaprežnim kolima, na magarcima… Interesantno je, skreću pažnju naši izvori, da nijedna zaplijena nije obavljena u avio saobraćaju, koji može biti vrlo pogodan za prevoz ove ilegalne robe.

Djelić velikih tovara droge koji promiču kroz Crnu Goru zadržava se i na njenoj teritoriji – za lokalne korisnike. Uglavnom se, tvrde naši izvori, radi o manjim količinama koje prodaje druga ruka – lokalni dileri koji su često i sami ovisnici. Najviše ima heroina koji na ulicu dospijeva uprljan raznim dodacima – od staklene prašine, do šećera i mišomora. Prodaje se po cijeni od 15 do 30 eura po gramu, zavisno od stepena čistoće. Kokain je rijedak i znatno skuplji. Uobičajena prodajna cijena je oko 75 eura, a iz prve ruke može se naći i za 50 eura po gramu. Trava se može svuda naći i cijeni se pet eura po šibici.

Posljednjih godina crnogorsko tržište preplavile su i sintetičke droge, a najviše ima ekstazija koji se prodaje pet eura – po tableti. Sintetika se  proizvodi u ilegalnim laboratorijama istočnoevropskih zemalja, a prisustvo joj se povećava u ljetnjim mjesecima kada je dileri iz regiona dopremaju na Crnogorsko primorje. Jedna od većih laboratorija otkrivena je, podsjetimo, i u Srbiji. Tada su uhapšeni dr Milan Zarubica i njegovi saradnici koji su osuđeni na višegodišnje zatvorske kazne zbog proizvodnje oko 30 miliona tableta, na račun kojih su zaradili preko 17 miliona dolara.

Veljović: Nijesmo država organizovanog kriminala

Uprkos ovoj faktografiji, direktor policije Veselin Veljović tvrdi da Crna Gora nije država organizovanog kriminala.

On je na konferenciji za novinare saopštio da "postoje pojedinci i organizovane grupe, "kao i bilo gdje drugo, pa i u društvima i državama sa osvojenim visokim standardima demokratije i razvoja", koji se bave organizovanim kriminalom i čine krivična akta.

"Tome policija, u saradnji sa drugim institucijama sistema, efikasno, profesionalno i uspješno suprotstavlja, otkrivajući i identifikujući nosioce takvih kriminalnih radnji i procesuira ih nadležnim organima", naveo je Veljović.

Prema njegovim riječima, u 2007. otkriveno je i procesuirano 535 krivičnih djela u vezi sa opojnim drogama, što je za 22 odsto više nego u prethodnom periodu.

"Nadležnim tužiocima podnesene su 332 krivične prijave, kojima je prijavljeno 461 lice, pod sumnjom da su počinila ova krivična djela", kazao je direktor Uprave policije.

Kada je riječ o suzbijanju organizovanog kriminala, Veljović je rekao da je Specijalnom tužiocu podnijeto 12 krivičnih prijava, kojima je obuhvaćeno 76 lica, zbog osnovane sumnje da su počinila 1.136 krivičnih djela.

"Materijalna šteta pričinjena budžetu Crne Gore vršenjem krivičnih djela organizovanog kriminala iznosi oko 4.8 miliona EUR", rekao je Veljović.

---

*Napomena: Istraživanje je urađeno uz podršku SCOOP-a, danskog projekta za podršku istraživačkom novinarstvu u jugoistočnoj Evropi