Arapski kovači su iskovali sablju koja je presijecala svilu u vazduhu ne znajući da je čelik obogaćen ugljenikom.

Da li su u iskivanju čuvene sablje dimiskije korišćene ugljenikove nanocjevčice? (Da biste lakše shvatili, nano je milioniti djelić milimetra). Otkuda ove golim okom nevidljive cjevčice u čeliku od kojeg su srednjovekovni arapski kovači kovali oružje?

U narodnim (epskim) pjesmama već je opjevano sječivo toliko čvrsto i oštro da je u vazduhu rasijecalo svilu. A zna se da ovu tkaninu nije lako presjeći. Evropski ratnici, naročito krstaši, bolno su se uvjerili u zadivljujuća svojstva ovog hladnog oružja.

Uputstvo za izradu se zagubilo krajem 18. stoljeća, tako da niko nije više umio da objasni otkud maču iz Damaska ove čudesne osobine. Njemački naučnici su, međutim, nedavno odgonetnuli tajnu koju su obznanili u naučnom časopisu "Priroda".

Posluživši se mikroskopom za prenos elektrona, Peter Paufler sa Tehničkog univerziteta u Drezdenu i saradnici osmotrili su tanušan komadić sablje dimiskije koju je skovao Asad Ula u 17. vijeku na prostorima današnjeg Irana. To što su spazili podsjećalo je na ugljenikove nanocjevčice, atome ugljenika raspoređene u obliku valjka, koji su prvi put otkriveni tek 1991. godine. Danas se takav materijal izvlači u mnogim laboratorijama širom svijeta.

Ako pogledate raspored atoma u slojevima, on je isti kao u današnjim nanocjevčicama, naglašava dr Peter Paufler. Dotični čelik sadrži nanožičice cementita, izuzetno čvrstog ugljenično-gvozdenog jedinjenja, koje su, vjerovatno, nastale unutra. Ove žičice su u vidu opšiva ili prevlake davale sječivu dodatnu čvrstoću.

Kovači su koristili naročitu vrstu čeličnih komada, obogaćenu ugljenikom, izdvojenih iz rude indijskog željeza s primjesama vanadijuma i ostalih nečistoća. U toku obrade čelik je iz sagorjelog drveta i drugih organskih materija upijao još ugljenika. Dr Peter Paufler smatra da su vanadijum i ostali dodaci odigrali ulogu posjpešivača (katalizatora) pri unosu ugljenikovih atoma u čelik kroz zagrijevanje i hlađenje u toku kovanja.

Slavni Asad Ula i drugi kovači nijesu, naravno, ni znali šta se događa s čelikom, iako su mu vjekovima poboljšavali odlike.