Parafiranjem mirovnog sporazuma za Bosnu i Hercegovinu 21. novembra 1995. godine, zvanično je okončan troipogodišnji rat u toj bivšoj jugoslovenskoj republici.

Sporazumom, koji je parafiran u vojnoj bazi Rajt-Peterson u američkom gradiću Dejton poslije tronedjeljnih pregovora čelnika BiH, Hrvatske i Savezne Republike Jugoslavije, uz posredovanje SAD, BiH je podijeljena na dva entiteta, Federaciju BiH i Republiku Srpsku.

Sporazum su, u prisustvu tadašnjeg državnog sekretara SAD Vorena Kristofera, parafirali tadašnji predsjednici BiH Alija Izetbegović, Hrvatske Franjo Tudjman i Srbije Slobodan Milošević.

Mirovni sporazum su tri sedmice kasnije, 14. decembra 1995. Milošević, Tudjman i Izetbegović zvanično potpisali u Jelisejskoj palati u Parizu.

Potpisnici su se obavezali da medjusobne odnose regulišu prema Povelji UN, Završnom helsinškom aktu i drugim dokumentima OEBS-a, kao i na medjusobno poštovanje suvereniteta i rješavanje nesporazuma isključivo na miroljubiv načun.

Sva trojica glavnih aktera Dejtonskog sporazuma Tudjman, Izetbegović i Milošević su u medjuvremenu preminuli.

Bivši predsednik Srbije Milan Milutinović koji je, kao tadašnji ministar spoljnih poslova SRJ, bio jedan od učesnika u nastajanju Dejtonskog sporazuma, dobrovoljno se predao Tribunalu u Hagu 20.januara 2003. pred kojim je četiri godine ranije optužen za ratne zločine na Kosovu.

Jugoslovenski parlament je 13. novembra 2002. ratifikovao Dejtonski sporazum, čime je Jugoslavija jasno poručila susjedima da nema teritorijalnih pretenzija prema BIH i da se u potpunosti pridržava odredbi iz Dejtona.

Prvih pet godina nakon postizanja sporazuma, u Dejtonu je svakog novembra medjunardonim skupovima obilježavana godišnjica okončanja rata u BiH.

Poslednji put predstavnici država potpisnica i medjunarodni posrednici okupili su se u Rajt-Petersonu u novembru 2000, ali obilježavanju jubileja tada nije prisustvovao niko od potpisnika.

Bivši medjunarodni izaslanik za Balkan Ričard Holbruk, koji se smatra glavnim arhitektom sporazuma, rekao je u oktobru prošle godine u Sarajevu da je Dejtonski sporazum zaustavio rat u BiH, ali da u njemu postoje i neke greške, nastale, uglavnom, zbog njegovog nesprovodjenja.

Holbruku je na desetogodišnjicu potpisivanja sporazuma u Dejtonu uručena Dejtonska nagrada za mir u znak priznanja za postiznaje Dejtonskog sporazuma.

Priznanje koje se dodijeljuje za poseban doprinos obnovi društava razorenih ratom ranije su dobili bivši američki predsjednik Bil Klinton i Džordž Soroš.

Poslednjih godina politicari u BiH, medjunarodni predstavnici i pojedine medjunarodne institucije ukazivali su na potrebu revizije Dejtonskog sporazuma.

Bivši Visoki predstavnik za BiH Pedi Ešdaun je tokom mandata isticao da je Dejtonski sporazum osnovno, ali ne i konačno rješenje za BiH i da eventualne promjene moraju doći iz same BiH.

I njegov prethodnik Volfgang Petrič je prošle godine ocijenio da je neophodna reforma Dejtonskog sporazuma kako bi BiH postala funkcionalna država koja može da pregovara sa Evropskom unijom.

Reviziju Dejtonskog sporazuma zatražila je krajem 2004. uticajna grupa poslanika Evropskog parlamenta i evropskih političara u Strazburu. Tada je na "Evropskoj konferenciji justicija paks" usvojena izjava o nužnosti revizije Dejtona.

U Briselu je od 12. do 14. novembra prošle godine održana konferencija o ustavnim promjenama u BiH, na kojoj lideri osam najvećih političkih stranaka iz BiH nijesu uspjeli da se dogovore o bitnijim izmjenama Dejtonskog sporazuma, ali je postignuta saglasnost da se ojačaju strukture vlasti i učine efikasnijim.

Za kraj godine planiran je nastavak tih razgovora u SAD.

Najtraženiji haški optuženici za ratne zločine u BiH Radovan Karadžić i Ratko Mladić još su na slobodi.

Beta