Krvavi kolaps Jugoslavije bio je sramota za Evropu. Medjutim, oni medju nama koji zive na Balkanu, znaju veoma dobro da je raspad te vjestacke drzave donio niz ubilackih etnickih i religijskih ratova i kostao najmanje 100,000 zivota, dok je na stotine hiljada ljudi moralo da napusti svoje domove. Da i ne pominjemo materijalnu stetu. Tako jezive i rasprostranjene masakre i etnicko ciscenje Evropa nije vidjela jos od propasti nacizma.

Medjutim, postoji i jedna pozitivna prica iz tih uzasnih godina. Tice se moje, male, ali strahovito ponosne, multietnicke zemlje Crne Gore, koju su saveznici nakon Prvog svjetskog rata izbrisali sa karte i primorali da postane dio Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, kasnije preimenovane u Jugoslaviju. Do tada, Crna Gora se ponosila svojom hiljadugodisnjom istorijom i slobodoljubivim duhom, jedina drzava u regionu koja nije potpala pod tursku vladavinu za vrijeme Otomanskog carstva.

Danas, medjutim, nas motiv da ponovo uspostavimo drzavnost ne proizilazi samo iz nacionalnih i istorijskih osjecaja. U pitanju je buducnost. Zelimo da nasu – evropsku – sudbinu uzmemo u svoje ruke.

Mi Crnogorci, koji se nadamo da cemo na referendumu ovog mjeseca povratiti svoju nacionalnu suverenost i nezavisnost, a zatim i ubrzati pregovore o pristupanju sa Evropskom unijom, imamo i skorijih razloga da budemo ponosni. Mi smo jedina od sest bivsih jugoslovenskih republika u kojoj nije bilo rata u vrijeme raspada Jugoslavije. Jedini smo prkosili zlu koje je haralo Jugoslavijom devedesetih godina, braneci se za ono najbolje u evropskoj kulturi. Nase mjesovito stanovnistvo – Crnogorci, Srbi, Bosnjaci, Muslimani, Albanci i Hrvati – zajedno je istrajalo kroz sve uzase. Odbili smo da se pridruzimo ludilu i pokoljemo jedni druge. Primali smo talas za talasom izbjeglica sa ubilackih frontova preko nasih granica, bez obzira na njihovu etnicku ili vjersku pripadnost. Bilo je perioda kada su izbjeglice cinile vise od 20 odsto naseg stanovnistva.

Pomislili biste da ce Evropska unija podrzati Crnu Goru kao primjer regionu. Umjesto toga, ponekad se cini da ostatak Evrope kaznjava Crnu Goru za njenu suzdrzanost i velikodusnost. Kada su ratovi okoncani, jedino mojoj zemlji od bivsih jugoslovenskih republika (Kosovo je pokrajina Srbije) medjunarodna zajednica nije dozvolila da nastavi svoj put kao nezavisna drzava. Umjesto toga, Beogradskim sporazumom iz 2002. godine pristali smo – nakon ogromnog pritiska EU – da ostanemo u nekoj vrsti zajednice sa Srbijom kakva ne postoji u medjunarodnoj praksi. Kao posljedica toga, morali smo i da se prijavimo za clanstvo u EU kao jedna drzava.
Dakle, zasto je EU bila toliko odlucna da nas primora da zadrzimo tu vezu sa Srbijom koja se vecini Crnogoraca nije dopadala? Dio problema je mozda u tome sto je Evropa bila zabrinuta zbog mogucnosti jos jedne krvave runde destabilizujucih podjela na Balkanu. Da li je EU brinula da ce samostalna Crna Gora predstavljati “los primjer” za one na Kosovu koji zeli nezavisnost od Srbije?

Sto god da je razlog, jednostavno nije posteno uskratiti nam demokratska i nacionalna prava da bi se od toga napravio primjer za druge. Srecom, Beogradskim sporazumom dobili smo mogucnost izlaza. Njime je predvidjeno da nakon tri godine i Srbija i Crna Gora mogu odrzati referendum na kojem ce odluciti da li ce i ove dvije stare balkanske i evropske zemlje krenuti ka Evropi kao nezavisne drzave, kako su to ucinile ostale jugoslovenske republike.

Crna Gora je odlucila da iskoristi ovu mogucnost, i glasanje ce biti odrzano 21. maja. Nasa odluka nije se dopala EU, koja nam je proslog mjeseca nametnula jos jedan uslov. Nasa nezavisnost nece biti priznata – cime ce i pregovori o pristupanju EU postati nemoguci – ukoliko najmanje 55 odsto glasaca ne podrzi nezavisnost. Kao premijer, protestovao sam, tvrdeci da to nije demokratski. Odlucio sam, ipak, da nemamo drugog izbora osim da to prihvatimo, ubijedjen da je vecina Crnogoraca odlucna da udje u EU.

Alternativa koju je ocigledno preferirala EU – da Crna Gora i Srbija pokusaju da udju u EU kao jedan entitet – vec je obilovala poteskocama. Iskreno receno, izbor je izmedju ulaska Crne Gore u EU kao nezavisne, moderne drzave sa jasnim osjecajem identiteta, ili ulaska kao mladjeg partnera u neuravnotezenoj, nefunkcionalnoj zajednici sa velikim bratom Srbijom, u stalnom strahu da ne izgubimo svoj identitet. Istina je da nametnuta unija izmedju nase dvije drzave ne funkcionise kako treba i njeno dalje postojanje bi odlozilo integrisanje obje drzave u EU.

Ekonomski ucinak Crne Gore u protekle tri godine je impresivan. Kao nezavisna balkanska drzava unutar EU, brzo mozemo postati jedna od najrazvijenijih zemalja u regionu. Dakle, za nekoliko nedjelja, vjerujem da ce Crna Gora postati suverena drzava, spremna, voljna i sposobna da zauzme svoje mjesto u EU koje joj pripada.

Ukoliko znacajna vecina mojih sunarodnika i sunarodnica glasa za nezavisnost, nemojte to tumaciti kao znak da smo uskogrudi, u sebe zagledani, balkanski nacionalisti. Dokazali smo da nijesmo. Umjesto toga, prihvatite rezultat referenduma kao dobrodoslu pobjedu demokratije, tolerancije i, iznad svega, evropskih vrijednosti.

Autor je premijer Crne Gore
Vijest