Petnaest godina nakon sto je Jugoslavija skliznula u niz gradjanskih ratova koji su odnijeli vise od sto hiljada zivota, posljednja drzava iz njenog sastava se priprema da se iskrade

Piše: Entoni Braun/The Times

Petnaest godina nakon sto je Jugoslavija skliznula u niz gradjanskih ratova koji su odnijeli vise od sto hiljada zivota, posljednja drzava iz njenog sastava se priprema da se iskrade.

Finalna faza dezintegracije ove bivse regionalne sile pokrenuta je nakon sto su politicki lideri Crne Gore, sicusne balkanske zemlje sa 650 hiljada stanovnika, dali zeleno svjetlo za referendum o nezavisnosti od Srbije.

Crnogorski parlament je odobrio odrzavanje referenduma u maju, upravo kada je posrednik Ujedinjenih nacija stigao na susjedno Kosovo na razgovore koji bi mogli dovesti do njegove nezavisnosti.
Crna Gora, velicine Sjeverne Irske, je jedini od sest sastavnih djelova bivse Savezne Republike Jugoslavije koji nije stekao nezavisnsost nakon raspada komunisticke drzave 1991. Ako glasa za nezavisnost, bice to prva nova evropska drzava od 1993, kada su se rastale Slovacka i Ceska. Automatski ce se naci na putu za pridruzivanje Evropskoj uniji, gdje ce biti najmanja clanica nakon Luksemburga i Malte.

Ova planinska oblast sa gustim sumama bila je nezavisna drzava gotovo hiljadu godina dok na silu nije apsorbovana u Jugoslaviju na kraju Prvog svjetskog rata. Crnogorci se ponose time sto su jedini dio Balkana koji nije podlegao turskoj vladavini za vrijeme Otomanskog carstva.

Parlament je glasao o referendumu nakon sto su ga ministri spoljnih poslova EU u principu odobrili u ponedjeljak. Oni su odlucili da glasanje moze biti odrzano pod uslovom da nezavisnost bude proglasena samo ako taj predlog bude podrzan razlikom u glasovima vise od 55 naprema 45 procenata.

Iako je independisticki premijer Milo DJukanovic izjavio da je taj uslov nedemokratski, on je kazao izaslaniku EU za Crnu Goru, Miroslavu Lajcaku, da ce ga prihvatiti.

“Ne vjerujem da ce crnogorska vlada izabrati da se nadje u sukobu sa EU oko ovog pitanja”, izjavio je Lajcak. EU drzi balkanske zemlje pod kontrolom tako sto im pruza pomoc, ekspertizu, bezbjednost i – najubjedljivije – izglede clanstva u EU.

Brisel odavno pokusava da oslabi sve jaci separatisticki pokret u Crnoj Gori, strahujuci da bi bilo kakav potez destabilizovao vec turbulentni region. Srbija se energicno opire crnogorskoj nezavisnosti, posebno zato sto bi izgubila pristup jadranskoj obali i postala zatvorena.

Crna Gora vec ima znacajan stepen autonomije od Srbije, koja je deset puta veca od nje. Ima svoj parlament, vladu i valutu – koristi euro.

Zajednicke oblasti su odbrana, spoljni poslovi, unutrasnja trgovina, EU integracija i ljudska prava. U objema je srpski zvanican jezik i preovladava pravoslavno hriscanstvo. Crna Gora, koju su, za razliku od Srbije, Balkanski ratovi umnogome zaobisli, ima relativno dinamicnu ekonomiju, zasnovanu na turizmu, aluminijumu i proizvodnji hrane.

Daleko je od sigurnog da ce Crnogorci glasati u dovoljno velikom broju da bi savladali prepreku za nezavisnost od 55 odsto, sa velikim manjinama, ukljucujuci Srbe, koji su protiv. Na posljednjim izborima, 57 odsto je glasalo za indipendisticke stranke, a 43 odsto protiv.
Posljednje ispitivanje javnog mnjenja, sprovedeno u novembru, pokazalo je da se 43 odsto zalaze za nezavisnost, 31 odsto je protiv, dok je njih 24 odsto neopredijeljeno. Crnogorske diloplomate upozoravaju da bi moglo biti opasno ako vise od 50 ali manje od 55 odsto glasa za nezavisnost. “Ne moze manjina vladati vecinom”, kazao je jedan od njih.

Mnoge Crnogorce frustrira to sto su, iako se nijesu ukljucili u rat protiv Kosova 1998-9, pogodjeni istim medjunarodnim sankcijama. Tvrde da bi njihovoj zemlji bilo bolje kao nezavisnoj od svog problematicnog partnera.

Dragan Kujovic, potpredsjednik crnogorskog parlamenta, izjavio je: “Mi smo mala zemlja, ali imamo realnu osnovu za brzi ekonomski rast, ali nas Srbija sputava. Kao nezavisna zemlja, bez reputacije Srbije koja nas sputava, bili bismo u stanju da idemo puno brze ka integraciji sa EU, clanstvu u NATO i odnosima sa Zapadom”.

Na Kosovu je izaslanik UN Marti Ahtisari poceo pregovore sa predstavnicima etnickih Albanaca o buducem statusu ove pokrajine. Jedna opcija je nezavisnost, sto bi dodatno smanjilo teritoriju Srbije.
Stvarajuci dodatnu pometnju, kosovski premijer Bajram Kosumi je podnio ostavku nakon Ahtisarijevog dolaska, sto je uslijedilo nakon izvjestaja o pritisku iz njegove partije. “Podnosim ostavku u interesu opsteg narpetka”, rekao je novinarima.

BALKANSKA CRNA PLANINA

Jedna od najvecih crnogorskih atrakcija je manastir Ostrog, jedno od najpopularnijih odredista hodocasnika na Balkanu, koji je izgradjen na gotovo vertikalnoj litici. U njemu se cuvaju mosti sv. Vasilija Ostroskog.

Crnogorci se svrstavaju medju najvise ljude u svijetu.

Kanjon Tare, dubine 1,3 km, je drugi po dubini kanjon na svijetu, odmah poslije Grand kanjona.

Planina Lovcen, visine 1.749 m je poznata kao “crna planina” zbog njenih bazaltnih stijena, odakle potice i ime Crna Gora.

Mila Jovovic, zvijezda filmova Resident Evil i Zoolander je porijeklom Crnogorka, iako je rodjena u Kijevu.

Lord Bajron je napisao: “U trenu radjanja nase planete, najljepsi susret kopna i mora desio se na crnogorskoj obali…”