Ostvarila su se predvidjanja pesimista: stigla je jedna jedina ponuda za privatizaciju KAP-a. Ako se transakcija obavi, sistem koji cini vise od polovine crnogorske privrede, ustupice se ruskom oligarhu Olegu Deripaski bez trzisnog nadmetanja

Piše: Milka Tadic Mijovic

Ostvarila su se predvidjanja pesimista: stigla je jedna jedina ponuda za privatizaciju KAP-a. Samo se ruski aluminijski gigant Rusal javio na tender za kupovinu vecinskog paketa akcija najznacajnijeg crnogorskog preduzeca. Ako se transakcija obavi, sistem koji cini vise od polovine crnogorske privrede, ustupice se ruskom oligarhu Olegu Deripaski bez trzisnog nadmetanja.

Prije raspisivanja tendera nezavisni savjetnici su upozoravali da se Strategijom privatizacije rastjeruju ozbiljni partneri. KAP je otisao na trziste tehnoloski iscrpljen i sa velikim dugovima. Niti jedna ozbiljna firma sa Zapada u prvoj fazi tendera nije pokazala interesovanje za ulaganje u KAP, a sada je, evo, sve spalo na Rusal.

Dug od 130 miliona prema glavnim kreditorima – Vektri, Glenkoru i Standard banci, kao i uslov iz Strategije privatizacije da kupac KAP-a mora rijesiti pitanje potrazivanja u direktnim pregovorima sa glavnim kreditorima, ubio je konkurenciju i tender pretvorio u farsu. Glavni kreditori fakticki i sada odlucuju hoce li se i kome prodati KAP, ili ce oni Kombinat i dalje drzati u duznickom ropstvu. KAP, prema Ugovoru o reprogramu, Vektri, Glenkoru i Standarad banci svakog mjeseca otplacuje milionske rate i kamate.

U privatizaciji crnogorskog Kombinata primarno je, dakle, bilo izmirenje dugova. Sustinski ciljevi privatizacije – modernizacija preduzeca i zastita zivotne sredine – ostavljeni su po strani, iako bi jedino to omogucilo dugorocni opstanak, ne samo KAP-a, vec i reprolanca.

Prema pisanju dnevnika Republika, Rusal vec nudi 90 miliona na ime isplate duga. Navodno, spremani su da plate cjelokupna potrazivanja od 60 miliona eura Glenkoru i Standard banci. I polovinu duga Vektri Dragana Brkovica, i to kroz diskont u aluminijumu. “Pregovori o reprogramu duga jos nijesu poceli. Bilo je razgovora, ali bez ikakvog sporazuma”, saopstio je Milic Popovic, predstavnik Vektre.

Vektra ce sigurno traziti, a vjerovatno i dobiti, vecu otplatu potrazivanja od one koju sada, u prvoj fazi, nudi Rusal. Tako ce Rusi na ime isplate duga potrositi oko 100 miliona.

Ako na otplatu potrazivanja ide tako mnogo, onda se ne treba cuditi sto se za 65,4 odsto akcija KAP-a nudi samo 48,5 miliona eura, a za investicije svega 55 miliona.

Niska investiciona ulaganja slute da Rusal nema dugorocnu strategiju za razvoj KAP-a, niti ga interesuje tehnolosko unapredjenje fabrike i njena preradjivacka postrojenja. Motivi Rusa za dolazak u Crnu Goru mogli bi biti proizvodnja glinice, eksploatacija boksita ili teznja da se dio kapitala izmjesti iz Rusije.

Oleg Deripaska ima ozbiljne probleme sa ruskim poreskim vlastima. Spekulise se da bi nakon Jukosa, ciji je sada vec bivsi vlasnik u zatvoru, Rusal mogao biti druga velika zrtva predsjednika Putina, zbog navodne utaje poreza. U prosloj godini radi Putinove politike i sjece oligarha, kapital se ubrzano selio iz Rusije. Procjenjuje se da ce se taj trend samo nastaviti.

“Rusal nije zainteresovan za razvoj KAP-a. Sa 55 miliona investicija nista se ne moze uraditi. Prema ranijim procjenama, samo za modernizaciju elektrolize neophodno bi bilo uloziti visestruko veci iznos”, kaze za Monitor Nebojsa Medojevic iz Grupe za promjene.

GZP je pokrenula inicijativu za osnivanje skupstinskog anketnog odbora za ispitivanje privatizacije KAP-a. Podrsku tome su dale gotovo sve opozicione stranke i Gradjanska parija. Socijaldemokrate, koje su tokom izrade Strategije privatizacije imale ozbiljnih primjedbi oko uslova tendera, jos cute.

“Prema nasim informacijama, u ponudi Rusal je zainteresovan za eksploataciju boksita i proizvodnju glinice. Ako bi to bio glavni cilj ekspanzije ka Crnoj Gori, onda se Rusal ne moze smatrati strateskim partnerom koji osigurava perspektivu polovini njene privrede”, rekao je Medojevic.

Poznato je da Rusal ima problema oko uposljavanja kapaciteta kod kuce zbog nedostatka glinice. O tome svjedoci vise tekstova u strucnim casopisima. Strateski interes Crne Gore je unapredjenje aluminijske industrije i razvijanje prerade, a ne i eksploatacija njenih sirovina i prirodnih resursa radi izbacivanja poluproizvoda.

Ako se tim putem bude islo Crna Gora ce upasti u zamku u kojoj su sada neke africke zemlje – koje su ustupile aluminijska postrojenja, jeftinu struju i rudu, a za uzvrat im je prljava tehnologija unistila zivotnu sredinu i iscrpila resurse.

“Prema nasim informacijama Rusal nema namjeru da rijesi pitanje zastite zivotne sredine. Naprotiv, oni zahtijevaju otvaranje jos jednog basena crvenog mulja, sto bi moglo biti katastrofalno za dolinu Zete i Skadarsko jezero, koji bi se dodatno i nekontrolisano zagadivali”, kaze Monitorov sagovornik upucen u detelje ponude, koja se jos navodno prevodi i cuva od javnosti.

Prema istom izvoru u Rusalovoj ponudi nema predvidjenih znacajnih investicija za zastitu zivotne sredine. To je, pored modernizacije, jedno od esencijalnih pitanja, zbog koga je Vlada, makar verbalno, krenula u privatizaciju i potragu za strateskim partnerom jer sama nije uspjela da rijesi ekoloske probleme. KAP je najveci crnogorski zagadjivac i prema nekim procjenama samo za zastitu zivotne sredine trebalo je uloziti od 50 do 100 miliona eura.

Ali, izgleda da je i ruskom aluminijskom gigantu bilo vaznije da izmiri potrazivanja prema kreditorima, nego da se upusti u stvarnu reformu zastrajele crnogorske fabrike. Rusal je zato i ponudio najvise za otplatu duga.

Ruska kompanija ima bliske poslovne veze sa glavnim povjeriocima KAP-a – Glenkorom i Standard bankom. Nedavno je Rusal bas od njih dobio kredite od po nekoliko stotina miliona eura. Ove firme povezuju mnogo intenzivniji medjusobni interesi nego sto bi, u poslovnom smislu, mogla da ih sukobi privatizacija KAP-a.

To nije sve: Glenkor, Standard banka i Rusal su dugogodisnji komintenti BNP Pariba, glavnog savjetnika crnogorske Vlade u privatizaciji Kombinata aluminijuma. BNP Pariba je Glenkoru nedavno obezbijedio kredit od fantasticnih tri milijarde dolara, a Rusal-u od vise stotina miliona dolara.

Legitimno je pitanje: ciji su interesi prevladali u ovoj prici? Za koga je radio savjetnik – za kolo blisko povezanih insajdera (Glenkor, Standard banku i Rusal) ili je vodio zaista racuna o interesu crnogorske Vlade?

BNP Pariba je za privatizaciju Kombinata dobio samo tri miliona eura i to iz kredita EBRD, a Glenkoru je obezbijedio tri milijarde dolara kredita. Ako se te cinjenice sloze logicnim se cini pitanje – da li je bas BNP Pariba slucajno Glenkoru, Standard banci i Vektri obezbijedio privilegovanu poziciju tokom privatizacije KAP-a?

O isprepletanim vezama jos jedan podatak. Rusal je za savjetnika za privatizaciju Kombinata izabrao francusku banku CF. Ta je banka bila dugogodisnji savjetnik KAP-a. I to tokom sklapanja sumnjivog ugovora o menadzmentu, kada je krajem devedesetih Glenkor, bez tendera, preuzeo upravljanje Kombinatom. Tada su i legalizovani problematicni dugovi prema glavnim kreditorima nastali u nestabilnim vremenima devedesetih. Njihovo porijeklo nikada nije utvrdjeno. CF ima iznutra najpovjerljivije informacije o KAP-u. Zna sve prednosti i mane crnogorske fabrike i sigurno ih je predocila Rusal-u.

Gdje nema konkurencije investitor diktira uslove. Jedna ponuda na stolu predstavlja neuspjeh za crnogorske privatizacione vlasti. Tokom pregovora Rusal moze samo da trazi dodatne povlastice i da poostri uslove svoje ponude. Crnogorska Vlada je tako oslabila svoju poziciji, pa je upitno ima li smisla prodavati Kombinat u ovakvim okolnostima.

Vlada zanje sto je posijala. Sve je ucinjeno da KAP ostane u krugu familije. Ako Rusal kupi najvecu crnogorsku fabriku to ce biti zato sto su ponudom zadovoljni Vektra, Glenkor i prijatelji. A ne sto se investira u interesu Crne Gore. Ako, transakcija ne uspije glavni kreditori ce, opet, biti zadovoljni. KAP ce ostati pod njihovom kontrolom, a nece morati da plate niti za akcije, niti za zastitu zivotne sredine, niti ce ulagati u modernizaciju. Zato je tender farsa, a prica o privatizaciji obmana.

I u jednom i u drugom slucaju, sa ruskom bracom i bez njih, Crnoj Gori ostaju iscrpljena fabrika, zatrovana zemlja, voda i vazduh.

Monitor