Kako vrijeme prolazi potvrdjuje se da nece biti ispunjen uslov da Svetozar Marovic do februara raspise izbore jer nema izbornih zakona u obje clanice

Piše: Intervju: Vladimir Goati

Profesor Vladimir Goati o uticaju sankcija na prilike u državnoj zajednici

Kako vrijeme prolazi potvrdjuje se da nece biti ispunjen uslov da Svetozar Marovic do februara raspise izbore jer nema izbornih zakona u obje clanice. Evropa ce mudro cutati, a onda slijede mucni i dugi pregovori, smatra profesor Vladimir Goati, koji ukazuje da svima izmice kljucno pitanje -gdje su clanice na svojoj putanji k EU, posebno nakon sankcija koje je SAD uveo Beogradu

Sankcije koje su SAD uvele Srbiji zbog neispunjavanja obaveza prema Hagu, iako ih neki zvanicnici u Beogradu neopravdano bagatelisu, podigle su ulog koji suzava prostor za politicki manevar a srazmjerno cini nedostiznim sanse da se, u novonastalim okolnostima, svi haski optuzenici, cije se izrucenje bez ostatka trazi, nadju u Seveningenu, ocijenio je u razgovoru za Republiku, profesor Vladimir Goati sa beogradskog Instituta drustvenih nauka.

-Do sada se od Srbije trazilo da demonstrira spremnost da ispuni zahtjeve i preuzete obaveze, sto ona nije cinila. Sada, kada su uvedene sankcije, ostace na snazi sve dok se ne isporuci i posljednji s liste onih koje potrazuje Hag. Garnituri koja nije htjela nikoga da hapsi bice mnogo teze da pohapsi sve u kratkom roku, jer nikakva verbalna spremnost, ili parcijalna saradnja vise nece biti dovoljne za uklanjanje sankcija. U medjuvremenu, postoji opravdana bojazan da se Srbija, odnosno drzavna zajednica buduci da nece moci da odgovori novim zahtjevima, nadje pred takozvanim velikim sankcijama. Sama ta najava mnogo je strasnija od onoga sto prijeti -onemogucavanje pristupa Srbije svim kljucnim ekonomskim i finansijskim institucijama, upozorava Goati.

Prema njegovim rijecima, ovakav razvoj dogadjaja nije iznenadjujuci, s obzirom na to da je potez zvanicnog Vasingtona uslijedio nakon sest – sedam mjeseci price o Hagu koji je bio svakodnevna tema i u EU i SAD u komunikaciji sa Srbijom i SCG.

-Medjunarodna zajednica je zahtijevala od Vlade Srbije da ispunjava obaveze, a ona je autisticno pricala kako je saradnja s Hagom dvosmjerni proces. Kada se ocituju efekti te “strategije” tesko je preptpostaviti da ce ista vlada, i kada bi htjela, cjelovito ispuniti ono sto se od nje trazi. To ce biti teze od njenog neshavtljivog odbijanja da na vrijeme preduzme sto se od nje trazilo,kaze nas sagovornik.
Goati navodi da ga plasi mogucnost da se u danima koji dolaze ne ponovi 1992, “kada su na uvedene sankcije zvanicnici tadasnje SRJ odmahivali rukom i tvrdili da ce njihov vijek trajanja biti orocen na dvije – tri sedmice”.

-One su, pak, u dva navrata poostravane pa smo zavrsili ovdje gdje smo. Bojim se reprize jer u Srbiji jos postoje jake “predpetooktobarske” snage koje smatraju da je ono sto se dogodilo toga dana bio poraz patriota, podsjeca on.

Koliko ce se pat pozicija u kojoj se nasla Vlada Srbije odraziti na funkcionisanje zajednice i koliko prica o Studiji izvodljivosti, pa i polemika o neposrednim izborima, ima smisla?

-Problem je sto je zaboravljeno da je na prvoj strani Ustavne povelje, medju ciljevima zajednice naglaseno da je ona tu da bi clanice odvela u Evropu. Cinjenica da Vlada Srbije uporno krsi medjunarodne obaveze i time zapravo blokira put Srbije i Crne Gore u EU, kao prigovor glasno je stizao od srpske opozicije ali je, sto je za mene nevjerovatno, ta vrsta prigovora manje, ili slabo stizala iz Crne Gore. Desavalo se da Tadic i Draskovic dnevno upozoravaju na to, a iz Crne Gore, koja je u ogromnoj vecini za evropske integracije, makar prema istrazivanjima, nijesu stizali prigovori. I onda se dogadja da jedna zemlja, ciljno odredjena da ide u EU bude onemogucena . Pri tom, ona clanica koja je fakticki onemogucila taj put, prigovara drugoj da krsi Povelju time sto nece da sprovede neposredne izbore. Ipak, mislim da svako mora da ispunjava svoje obaveze iz Povelje i da izgovor ne bi trebalo da bude sto je jedan od partnera napravio prekrsaj.

Sta, po Vama, moze donijeti najavljeni sastanak Savjeta za evropske integracije, kojem treba da prisustvuje i Havijer Solana?

– U uslovima kada imamo tesko ostvariv cilj – ispunjenje obaveza prema Hagu u kratkom roku, tesko je ocekivati da ce i jedan takav sastanak pomjeriti stvari. S Hagom za vratom, nije logicno ocekivati da ce ljudi koji ne zele da budu okrivljeni, pohrliti ili da ce poslije mnogo vremena drzava odluciti da se ponasa kao drzava. Njen posao nije bio da pregovara, ubjedjuje, uvjerava, vec da sprovodi zakone, po potrebi i prinudno. Buduci da je to tesko ocekivati da se pokrene preko noci, cilj Srbije i Crne Gore zapisan i u Povelji bice skoro nemoguce ostvariti ili ce on biti odgodjen na dug rok. Evropa bi mogla okrenuti plocu i krenuti stopama SAD kada su u pitanju sankcije.

Da li ce medjunarodna zajednica napraviti distinkciju prema Podgorici i, zbog sankcija Beogradu, uvaziti njen pristup dvostrukog kolosijeka i na politickom planu?

– Postojanje zajednice Srbija i Crna Gora ozbiljno je dovedeno u pitanje, jer se ne ostvaruje kljucno opredjeljenje – ukljucivanje u evropske strukture, a narocito u Evropsku uniju. Evropa se mudro nece mijesati. Vrijeme prolazi, u drugoj smo polovini januara a uslov da Marovic u februaru raspise izbore je da obje clanice imaju pripremljenu zakonsku infrastrukturu, odnosno zakone sto najvjerovatnije nece biti ispunjeno. Vjerovatno ce uslijediti mucni i dugi pregovori ali ostaje pitanje sto se dobija time ako je kljucni cilj u zapecku. To ce biti pitanje koje ce nekako postati dominantno iako je do sada, takoreci, bilo u mrtvom uglu.

Da li smatrate da se, zapravo, pokazalo kako je stvaranje drzavne zajednice bilo odgadjanje problema, odnosno nacin da se kriza rijesi u nekom povoljnijem momentu?

-Ne, mislim da je Evropa smatrala da ima posla s racionalinim akterima, vjerovali su da hitamo u EU ali nijesu ovu vrstu opstrukcije ocekivali.

Otezana pregovaracka pozicija Srbije o Kosovu

Kako ce potez SAD uticati na poziciju Srbije u ocekivanom pocetku razgovora o statusu Kosova?

– Pregovaracka pozicija Srbije bila bi bolja ukoliko su bolji odnosi s medjunarodnom zajednicom. Jednostavno, morate svoje medjunarodne obaveze da sprovodite bez obzira da li cete nesto dobiti zauzvrat ili ne. U konkretnom slucaju, sankcije su otezale pregovaracke pozicije Srbije kada je rijec o Kosovu. Drugacije bi moglo da se razgovara da smo na vratima EU. Ovako smo tim sankcijama vec marginalizovani.

Igor Peric

Republika