U Evropu se ne moze ni sa ratnim zlocinima niti sa ekoloskim zlocinima

Piše: Ana Bankovic

U sklopu procesa pristupanja Europskoj uniji, odnosno u izradi i sprovodjenju Sporazuma o stabilizaciji i pridruzivanju obaveza je onih zemalja koje ozbiljno racunaju na prijem u EU postovanje EU legislative: Direktive o zastiti ptica (Council Directive 79/409/EEC) i Direktive o zastiti prirodnih stanista i divlje faune i flore (Council Directive 92/43/EEC). Na osnovu ovih direktiva zemlje clanice EU (a pogotovu one zemlje koje uopste misle na ulazak u EU) obavezne su zastititi podrucja vazna za evropski ugrozene vrste i stanista kroz sistem Natura 2000. NATURA 2000 je osnovni program u politici zastite prirode Europske Unije. Ona obuhvata mrezu zasticenih podrucja zemalja clanica Europske Unije i moraju ih prihvatiti sve zemlje koje uopste razmisljaju o EU.

Od oko 9.600 vrsta ptica registrovanih na planeti, samo mali dio ili nesto vise od 5 % zivi u Evropi. Od 515 evropskih vrsta, vise od 60 % nalazi se na spisku crnogorske ornitofaune. U Crnoj Gori trajno je zasticeno 239 vrsta ptica (oko 90% ukupne populacije), od cega kao prirodne rijetkosti 68. Na Crvenoj listi IUCN (Medjunarodne unije za ocuvanje prirode) nalazi se nekoliko vrsta registrovanih u kanjonu Tare. Samo je ugrozeni krstas, A. Heliaca dovoljan razlog za zastitu kanjona.

Durmitor je, kad je u pitanju kvalitativni sastav ornitofaune (pticijeg svijeta), jedna od najbogatijih planina Balkana i Evrope. Tome najvise doprinose upravo veliki kanjoni: Tare, Pive, Susice, Komarnice, 18 planinaskih jezera… te klima, i prodor mediteranskih elemenata ornitofaune. Do sada su registrovane 163 vrste ptica. Poredjenje sa planinom Tarom u Srbiji (121), Triglavskim narodnim parkom u Sloveniji (81), NP “Sutjeska” u BiH (108) i Vitosom u Bugarskoj (135) pokazuje da je ova planina reper u ornitoloskim krugovima Balkana.

Potapanjem kanjona Tare i izgradnjom mamutske brane nanijela bi ornitofauni Durmitora nepopravljiva steta jer ce se izgubiti zauvijek prostrano, ocuvano i karakteristicno prirodno staniste za mnoge vrste koje se nalaze na spisku zasticenih. Time se grubo krsi Zakon o zastiti prirode koji eksplicitno navodi da je zabranjeno unistavati stanista zasticenih vrsta zivotinja. Istu odredbu ima i Rjesenje Zavoda za zastitu prirode Crne Gore kojim su stavljene pod zastitu navedene vrste a koji se u nacionalnom zakonodavstvu tretira kao Lex specialis.

Izgradnjom sistema hidroelektrana “Buk bijela” i potapanjem kanjona Tare, Pive i Sutjeske najdrasticnije se krsi Bird (Pticja) direktiva (79/409 EEC) o zastiti u prirodi zivecih ptica i Habitatna direktiva (92/43 EEC) koja se odnosi na zastitu prirodnih stanista i divlje flore i faune na njima. A upravo ove dvije direktive cine sistem Natura 2000 i glavne su smjernice razvoja i zastite prirode u Uniji. Sistem Natura 2000 postao je opsteprihvacen akt djelovanja i u zemljama koje pretenduju na clanstvo u EU, medju kojima je i Crna Gora.

Najveci broj vrsta ptica navedenih u aneksima 1, 2 i 3 Pticje direktive Evropske Unije koje ne pripadaju morskim ekosistemima registrovane su na Durmitoru. Habitatna direktiva, kojom se zahtijeva ocuvanje prirodnih stanista, u izvorno sacuvanom kanjonu Tare definitivno nalazi svoju primjenu.

Koliki je znacaj ovih direktiva govori i cinjenica da Evropska Unija primorava drzave koje nijesu clanovi EU da potpisu dokument o njihovom postovanju ako zele novac za neke aktivnosti u prirodi.

Potapanjem kanjona drasticno bi se izmijenio pejzaz a izgubilo bi se staniste za neke vrste ptica, te je prenamjena kanjona u druge svrhe neprihvatljiva. Nema ulaska u Evropsku Uniju sa krsenjem i izigravanjem EU Konvencije o evropskim pejzazima (European Landscape Convention).

Pejzaz Evrope je, tvrdi se u ovoj konvenciji, osnovna komponenta evropske prirodne i kulturne bastine, doprinosi jacanju evropskog identiteta i dobrobiti covjeka cineci resurs koji pospjesuje ekonomsku aktivnost i cija zastita, upravljanje i planiranje moze znacajno doprinijeti stvaranju novih radnih mjesta. Ove uvodne rijeci Konvencije se definitivno odnose na kanjon Tare kao jedan od najvrijednijih evropskih pejzaza.

Crnogorska politika ulaska u Evropu je misao da je moguce izigrati evropske propise i standarde i uci u Evropu. U Evropu se ne moze ni sa ratnim zlocinima niti sa ekoloskim zlocinima.

Ana Bankovic
Za Centar za razvoj Durmitora