Juče je otvoren obnovljeni amfiteatar 106, Tehničkih fakulteta, Univerziteta Crne Gore. Ponosan sam što je moj mlađi, marljivi, kolega prof. dr Saša Mujović predvodio kampanju njegove obnove. Zasluge ostalih su, takođe, značajne. Bila je to skromna, radna svečanost, upriličena za menadžment i nekoliko zvanica, sa kratkim i emotivnim govorima. Emocije su bile usmjerene na studentske dane, ispitne strahove, treme, prve ljubavi i srednjoškolska takmičenja. U tom smislu su se kretali i komentari na društvenim mrežama.

Doduše, kroz poslovičnu inokosnu obrazrivost, sadašnji rektor je pomenuo, što njegovim prethodnicima ni u snu nije smjelo pasti na pamet, značaj ovog amfiteatra za društvene procese u Crnoj Gori, uz usputne riječi (parafraziram) “neki će reći…”, “tu se rodilo mnogo toga…”. “, ali je važno što se dešava svakodnevno u ovoj sali i što će se dešavati,… da se ovdje pravi budućnost CG, itd..”.

Istorijska mjesta nijesu istirijska po tome što se u njima nešto uobičajeno dešava u sadašnjem vremenu i što će se dešavati u budućnosti, tj. koju upotrebnu funkciju trenutno imaju, nego po tome što se na određeni dan ili u određenom vremenskom periodu u bližoj i daljoj istoriji dešavalo na tom mjestu i što je kasniji razvoj događaja potvrdio kao istorijsko ili, u najmanju ruku, značajno.

A činjenice su sledeće, i to bez ustezanja treba reći. U amfiteatru 106 SE RODILA MODERNA demokratija u Crnoj Gori. Nije se to desilo u Skupštini CG niti u Institucijama sistema ili Vladi, već u “106-ci”, na Univerzitetu Crne Gore. U tom amfiteatru  je OBNOVLJENO VIŠESTRANAČJE u Crnoj Gori. Tu su formirane prve partije. I to prije pada Berlinskog zida i mnogo prije uspostavljanja višestranačja u ostalim republikama SFRJ, uključujući i one koje su se kasnije dičile prozapadnom orjentacijom i služile nam kao primjeri dobre prakse. Da ne govorimo o tribinama, zborovima i protestima koji su punili taj amfiteatar do balkona. Da su se sjednice Vlade i Skupštine prekidale da bi se tamo pojavilo najuže državno i partijsko rukovodstvo. Da su “džemperaši” nastali u tom amfiteatru i jedino tamo imali tremu i mucali, kada su se morali pojavljivati na zahtjev studenata, na čijem su talasu iznikli, itd, itd…

To treba javno saopštiti, time se ponositi ili ga, barem, obilježiti kao dio istorije. Svakom rektoru sam otvoreno i iskreno govorio da tamo treba staviti otmenu spomen ploču. Nikako blijedi natpis, sa nedaj Bože (poslije renoviranja) reklamom firmi koje su pomogle. Na zidovima izložiti nešto od preistalih fotografija iz toga vremena, da ne kažem napraviti mini galeriju, “show room” ili multimedijalnu prezentaciju. Vidjećemo da li će to urednici Monografije 50-to godišnjice UCG-a uzeti u obzir.  A vrata (porta) moraju biti hrastova, teška, rezbarena, patine vrijedna, ne kao sada aluminijska, nalik na medicinsko odjeljenje.

Tako bi se simbolično odužili “106-ci” i započeli re-demokratizaciju Univerziteta, što je potreban uslov za demokratizaciju Crne Gore, ali ne i dovoljan.

A jednu, još značajniju salu, u kojoj se kovao studentski pokret Crne Gore, KINO SALU NOVOG STUDENTSKOG DOMA, ako još postoji, moramo osvijetliti iz tamničenja u koje popade pod tranzicionim javnim institucijama Studentskih domova i nadležnih Ministarstava.

Nadam se da će ovaj tekst, makar djelimično, postaći na razmišljanje mlađe generacije, akademsku zajednicu i društvo u cjelini o simbolici “106-ce”, a onima koji su učestovali u njenoj istoriji biti mala simbolična satisfakcija, da neko zapiše i pomene.

Nesumljivo, u “106-ci” se, nalik antičkim amfiteatrima, njegovala ideja demokratije jedne zemlje, jednog vremena i jednih ljudi, bez obzira šta je kasnije nastupilo.

Prof. dr Radovan  Stojanović
redovni profesor Elektrotehničkog fakuleta, UCG

Podgorica, 16.09.2023.