Autori: Dragoljub Duško Vuković
Goran Đurović

Media centar je mjesec dana prije lokalnih izbora u Podgorici monitorovao glavnu informativnu emisiju Dnevnik lokalne javne televizije Gradska TV i emisija iz kojih su korišćeni djelovi sadržaja (inserti) za emisiju Dnevnik. Monitoring je trajao od 23. septembra do 21. oktobra, dana nakon kojeg je nastupila predizborna šutnja.

Cilj monitoringa i na njemu zasnovane analize bio je da se procijeni koliko se ova javna televizija pridržava profesionalnih i etičkih standarda novinarske profesije propisanih Pravilnikom o profesionalnim standardima u elektronskim medijima, stava iz odluke o osnivanju[1] u čijem članu 16 piše da su novinari nezavisni i da “djeluju u interesu javnosti”, kao Kodeksa novinara/ki Crne Gore.

Media centar je odabrao Gradsku TV zato što je riječ o uticajnom lokalnom javnom emiteru koji pokriva područje Glavnog grada, najmnogoljudnije i najznačajnijoj opštine u kojoj se sprovode lokalni izbori.

***

Na izborima za odbornike Skupštine Glavnog grada Podgorica prijavljeno je i potvrđeno ukupno osam izbornih listi partija i koalicija. U objavljenim prilozima koji se direktno tiču izbora u Podgorici, 26 se odnosi na nosioca izborne liste “Svi za naš grad” dr Ivana Vukovića i na tu listu, od čega se samo jedan prilog (vijest) može tretirati kao vrijednosno neutralan, dok svi ostali spadaju u priloge koji imaju jasno izraženu promotivnu dimenziju, što ih, u profesionalnom smislu, čini jednostranim.

U 11 priloga su predstavljene promotivne aktivnosti pet ostalih izbornih listi dok o dvjema izbornim listama nije uopšte bilo riječi u emisijama Dnevnik. Od toga su četiri priloga bili djelovi promotivnih intervjua nosilaca izbornih listi ili kandidata/kinja za odbornike objavljenih u emisiji ‘Znam da znaš”. Jedan od tih priloga (kratka informacija o aktivnosti nositeljke izborne liste Demokratskog fronta dr Jelene Borovinić Bojović) obrađena je na problematičan način tako što je ilustrovana neodgovarajućom fotografijom koja je sugerisala da je ona nositeljka izborne liste partije “Evropa sad”. To je bio razlog za reakciju (prigovor) Media centra, nakon čega je uslijedilo javno izvinjenje Gradske TV. To izvinjenje je pratila i napomena da Demokratski front nije Gradskoj TV dostavljao svoje promotivne materijale[2], čime se pravdalo nepokrivanje aktivnosti ove političke grupacije.

Predsjednik Demokratske partije socijalista (DPS) Milo Đukanović je jedini partijski lider čije je uključivanje u predizbornu kampanju u opštinama u kojima se održavaju izbori pokrivala Gradska TV. Sa 12 predizbornih skupova u opštinama objavljivani su izvještaji koji se sastoje od djelova Đukanovićevih obraćanja pristalicama koalicija u kojima je glavni činilac DPS. Autori tih izvještaja nijesu pomenuti, pa se osnovano može pretpostaviti da su autori ljudi iz službe za odnose s javnošću DPS. Većina ovih izvještaja nije objavljena u dijelu emisije Dnevnik koji je rezervisan za tematiku lokalnih izbora i kao takav najavljen odgovarajućom grafikom.

U 48 priloga objavljenih u emisiji Dnevnik u analiziranom periodu, a koji su se direktno ili indirektno ticali predstojećih izbora, govorili su lider i drugi visokopozicionirani članovi/ce DPS-a, uključujući i nosioca izborne liste “Svi za naš grad”, dr Ivana Vukovića. Svi ti prilozi su imali naglašeno afirmativnu, promotivnu notu kada je riječ o DPS-u, a negativnu, kritičku kada je riječ o političkoj konkurenciji, najčešće usmjerenu prema građanskom pokretu URA i njenom lideru Dritanu Abazoviću, premijeru Vlade u tehničkom mandate.

U istom periodu, u 29 priloga, urađenih raznim aktuelnim i neaktuelnim povodima, a koji su se takođe direktno ili indirektno ticali predstojećih izbora, govorili su istaknuti pojedinci/ke iz političkih partija i udruženja koji su dio koalicije “Svi za naš grad” čiji je nosilac dr Ivan Vuković ili koalicija u nekoj od opština u kojoj se održavaju izbori, a u kojima okosnicu čini DPS. U svim tim prilozima su direktno ili indirektno afirmisane i podržavane pomenute izborne liste, a negativno i kritički govoreno o političkoj konkurenciji, takođe posebno o premijeru u tehničkom mandate Dritanu Abazoviću i partiji čiji je lider.

U emisiji Dnevnik je objavljeno 19 priloga koji su inserti iz emisija u kojima su gostovali prvaci političkih partija i udruženja koji čine koaliciju “Svi za naš grad”, a samo pet iz emisija u kojima su gostovali ljudi iz neke od preostalih sedam izbornih listi. U slučaju drugih izbornih listi, riječ je jedino o emisijama (“Znam da znaš”) koje su bile namijenjene za promotivne sadržaje[3].

Tok šou emisije u kojima su obrađivane kontroverzne teme iz crnogorskog društveno-političkog života, čiji su inserti redovno prenošeni u glavnoj informativnoj emisiji Dnevnik, a one u cjelini reprizirane, zanemarivale su profesionalnu obavezu da se čuje i druga strana i nikada nijesu pružile priliku drugomislećima i/ili kritikovanima da se ravnopravno oglase.

Iako je Gradska TV lokalni javni emiter, ni u jednoj od tih tok šou emisija u monitorovanom period nije obrađena nijedna lokalna kontroverzna tema, čak ni ona koja je bila medijski atraktivna za region. (Riječ je o zabrani daljeg rada na pozorišnoj predstavi “Paolo Pazolini režira Strašni sud” koju je od srbijanskog dramaturga i reditelja Zlatka Pakovića bio naručio lokalni Sekretarijat za kulturu i sport).

Lokalnim događajima i temama Gradska TV se bavila tek sporadično u emisiji Dnevnik. Ukupno je objavljeno 28 vijesti, od čega je skoro polovina (13) bila u funkciji promocije lokalne samouprave i njenog prvog čovjeka, nosioca izborne liste “Svi za naš grad”. Primjera radi, vijest u emisiji Dnevnik nije zavrijedio ni medijski događaj koji je pokrila nacionalna javna televizija. Radilo se o javno protestnom času učenika, profesora i roditelja đaka na lokaciji srušene osnovne škole “Vladimir Nazor” u naselju Masline.

***

Prema nalazima Media centra,  Gradska TV je u svojoj glavnoj informativnoj emisiji izrazito favorizovala izbornu listu “Svi za naš grad” i njenog nosioca, aktuelnog gradonačelnika dr Ivana Vukovića, čiji je ponovni izbor na tu dužnost osporio Upravni sud. Takav pristup je dodatno osnažen izborom sagovornika u tok šou emisijama koje se nijesu bavile lokalnim temama, a iz kojih su u emisijama Dnevnik objavljivani inserti u kojima se direktno ili indirektno favorizovana jedna izborna lista i afirmisale političke partije koje je čine, a negativno kvalifikovana politička konkurencija, a posebno građanski pokret URA i njen lider, aktuelni premijer u tehničkom mandatu Dritan Abazović. 

Ovo znači i da je tokom predizborne kampanje RTV Podgorica kontinuirano kršila profesionalne standarde propisane Zakonom o medijima, Zakonom o elektronskim medijima, Pravilnikom o programskim standardima u elektronskim medijima, kao i Kodeks novinara/ki Crne Gore. 

Svojim izvještavanjem, prema nalazima Media centra, RTV Podgovica nije doprinijela slobodnom, istinitom, cjelovitom, nepristrasnom i blagovremenom informisanju javnosti o događajima u zemlji i inostranstvu, čime je kršila član 7 stav 1 Pravilnika o programskim standardima u elektronskim medijima. 

***

NAJČEŠĆE KRŠENI PROFESIONALNI STANDARDI PROPISANI PRAVILNIKOM O PROGRAMSKIM STANDARDIMA U ELEKTRONSKIM MEDIJIMA 

Član7

Emiteri koji proizvode (uređuju i emituju) informativni program dužni su da to rade profesionalno i odgovorno i na taj način da doprinose:

1. a) slobodnom, istinitom, cjelovitom, nepristrasnom i blagovremenom informisanju javnosti o događajima u zemlji i inostranstvu;
2. b) poštovanju i promociji osnovnih ljudskih prava i sloboda, demokratskih vrijednosti, institucija i pluralizma ideja.

Član8

(1) U proizvodnji informativnih programa, elektronski mediji su dužni da poštuju načela objektivnosti, nepristrasnosti, blagovremenosti, tačnosti, zabrane diskriminacije, slobode objavljivanja komentara i primjene pravila druge strane.

(2) Događaji se moraju vjerno prikazati, a različiti pristupi i mišljenja biti profesionalno i korektno zastupljeni.

(3) Mišljenja i komentari moraju biti odvojeni od činjeničnog izvještavanja, a njihov izvor ili autor prepoznatljivi.

Član11

(1) Programski sadržaji, a naročito informativno-politički i programi o tekućim događajima moraju biti pravični i izbalansirani, što se postiže objavljivanjem suprostavljenih stavova, bilo u istom programu ili u nizu drugih programa, koji predstavljaju cjelinu u obradi određene tematike.

(2) Programskim sadržajima se ne smiju tendenciozno promovisati interesi jedne političke stranke ili bilo koje grupe ili pojedinca, posebno ukoliko se takvi sadržaji emituju sistematično tokom određenog vremenskog perioda.

(3) Voditelji i reporteri, autori programa, moderatori u informativno-političkim i programima o tekućim događajima, te debatnim programima i diskusijama mogu izraziti lična mišljenja i stanovišta u vezi s kontroverznim političkim, privrednim i drugim temama od javnog interesa, koja moraju biti jasno naznačena, kako bi ih publika mogla jasno prepoznati kao takve.

(4) Osobe iz stava 3 ovog člana ne smiju da zloupotrebljavaju prednost stalnog pojavljivanja u programima da bi promovisali sopstvene stavove i mišljenja na način na koji bi mogli da naruše neophodnu nepristrasnost i izbalansiranost.

(5) Spikeri u programima vijesti su dužni da se ograniče na nepristrasno prenošenje informacija, bez iznošenja ličnih stavova, bilo verbalnom ili neverbalnom komunikaciji.

Na web sajtu RTV Podgorica[4] je objavljen cjenovnik za političko oglašavanje na lokalnim izborima, iako je plaćeno oglašavanje na lokalnom javnom emiteru potpuno suprotno članu 51 stav 2 Zakona o izboru odbornika i poslanika.[5] 

Naplaćivanjem prostora na televiziji radiju i portalu, RTV Podgorica je grubo prekršila Zakon za što odgovornost snose direktor i Savjet RTV Podgorica.

[1] https://gradski.me/

[2] U jednoj od emisija Dnevnik navedeno je da pojedine izborne liste nijesu dostavljale promotivni izborni material, a da su njihovi prvaci odbijali da gostuju u emisijama Gradske TV.

[3] Gradska TV je imala samo jednu emisiju u kojoj su nosioci izbornih listi mogli da suoče svoje političke stavove. Iako su pozvani svi, pozivu se nijesu odazvali predstavnici dvije izborne liste, dok su neki od onih koji su u emisiji učestovali rekli da su prihvatili poziv za učešće, uprkos tome što se ne slažu sa uređivačkom emisijom Gradske TV.

[4] https://gradski.me/wp-content/uploads/2022/08/Cjenovnik-oglasavanja-Politicki-marketing.pdf

[5] “Radio-televizija Crne Gore, regionalni i lokalni javni emiteri obavezni su da, u vrijeme izborne kampanje, u okviru političko-informativnog programa, kao i u precizno određenim blokovima političkog marketinga, čija je čujnost i vidljivost obezbijeđena na cijeloj teritoriji Crne Gore, odnosno lokalne samouprave, svakodnevno, u jednakom trajanju i u istom terminu, obezbijede besplatno i ravnopravno predstavljanje podnosilaca potvrđenih izbornih lista, kao i iznošenje i obrazlaganje njihovih izbornih programa.

Radio-televiziji Crne Gore, regionalnim i lokalnim javnim emiterima nije dozvoljeno da, pod bilo kojim uslovima, omoguće iznošenje i obrazlaganje izbornog programa podnosilaca izbornih lista ili njihovo reklamiranje van termina iz stava 1 ovog člana.”

Podgorca 21. oktobar 2022. godine

MEDIA CENTAR