Politika socijalog stanovanja u Crnoj Gori nije u skladu sa potrebama njenih građana, niti sa zakonskom regulativom Evropske unije, već je direktni generator rada na sivom tržištu. Zbog toga su neophodne izmjene i na državnom i lokalnom nivou, upozoravaju iz Asocijacije za demokratski prosperitet „Zid“ povodom kampanje „Urbani oktobar“, tokom koje su, opet, skrenuli pažnju javnosti na inicijativu uvođenja Prava na stan u Ustav Crne Gore.

U ADP „Zid“ ističu da politika socijalnog stanovanja u Crnoj Gori drži korisnike u socijalnoj potrebi, jer je „uslov za dobijanje i gubitak prava na korišćenje socijalnog stana status korisnika socijalnog davanja“.

„Od 100-ak eura pomoći, korisnici moraju da plate sve račune, a onda i da žive od onoga što im preostane. Često ostaju i bez struje. Nijesu u mogućnosti ni da izdvoje minimum predviđen zakonom za održavanje objekata u kojima žive (0,2 eura po kvadratu). Zbog toga su u začaranom krugu. Ako ne radite – nemate novca da osigurate porodici normalno stanovanje, a ako se zaposlite – gubite pravo na stan”, objašnjava Milica Radunović iz ADP „Zid“

Aktuelna politika socijalnog stanovanja nije „osjetljiva“ ni prema najranjivijim grupama: samohranim roditeljima, roditeljima djeca sa smetnjama u razvoju, ženama žrtvama nasilja i drugim kategorijama stanovništva definisanim Zakonom o socijalnom stanovanju.

„Imamo slučaj samohrane majke koja ima više od 67. godina i ne može da ostvari pravo na stan, jer joj je dijete sa smetnjama u razvoju nasljednik penzije od preminulog supružnika u iznosu od 80 eura. Zbog toga ne može da dobije materijalno obezbjeđenje porodice, koje je jedan od kriterijuma za dobijanje socijalnog stana. To su paradoksi u zakonima, koji nijesu usklađeni. Tražićemo od lokalne samouprave da te kriterijume promjene, jer su diskriminatorski”, kaže predsjednik Nacionalne asocijacije roditelja djece i omladine sa smetnjama u razvoju Crne Gore Savo Knežević.

U Crnoj Gori socijalne stambene jedinice čine svega 0.6 odsto, što je najmanje u regionu. Stanova na tržištu sve je više, a zgrade u kvartovima niču preko noći, kao pečurke.

Osim toga, kako kaže direktor ADP- ZID Igor Milošević, bahat odnos države prema prostoru dozvoljava nekim korisnicima socijalnih stanova da iste prodaju po tržišnim cijenama bez prethodno definisanih uslova.

„Politika socijalnog stanovanja u potpunosti je zapostavljena još od 90-tih, kada je privatizovan fond stambenih jedinica. Od tada to je zapostavljena priča, a aktuelno uručivanje stanova bilo je uzrok mnogih korupcionaških afera i problema – zašto neko dobija stan, a neko ne. Takođe, aktuelna politika stanovanja stavlja građane u potpuno neravnoravan položaj. Oni koji rade u državnim institucijama, često se samo zbog toga tamo zapošljavaju, a neko ko recimo radi kod privatnika, nikada ne može doći do stana zaposlenjem”, kaže Milošević.

Komentarišući posebne zakonske uredbe zahvaljujući kojima visoki funkcioneri i opštinski činovnici pri kupovini stana plaćaju ratu „za stambeni kredit“ do sedam puta manju nego ostali građani, Milošević kaže da je to sve, nažalost, opet po zakonu „nejednakosti“.

„To je sve po zakonu, koji su napravili kako njima odgovara, što je najgore. Ima raznih mehanizama da se to spriječi, ali pesimista sam. Poenta je da se prave politike i zakonodavstvo koje je pravedno za sve”, pojašnjava Milošević.

I tako, čekajući pravedna zakonska rješenja (vjerujući ili ne u najbolji ishod) mnogi građani se u međuvremenu snalaze kako jedino mogu – plaćajući rentu stanodavcima ili kreditnim zaduženjima za kupovinu stana na tržištu uz visoke kamate i rate, koje prevazilaze njihove ekonomske mogućnosti.

Dejan i Olga, nedavno su kupili stan na taj način. Kažu da nije bilo nikakvih povoljnosti za mlade bračne parove, ali su imali „sreće“ , jer je žena u stalnom radnom odnosu. On nema redovna primanja.

„Rata za stan je 410 eura, a da bismo dobili kredit morali smo prikupiti ogromnu dokumentaciju, a to se sve plaća. Živio sam u Francuskoj, Švajcarskoj i Italiji. Tamo postoji podrška države mladima, mnogo su manje kamate, a postoje i socijalne zgrade, gdje možete dobiti stan po povoljnim uslovima. Nadamo se da će to i kod nas zaživjeti, jednog dana”, kaže Dejan.

U Sekretarijatu za socijalno staranje Podgorica saglasni su da inicijativa ‘Pravo na stan’ zahtijeva pažnju svih koji su uključeni u priču.

„Svakako da ovakva inicijativa zahtijeva pažnju svih odgovornih aktera društvene zajednice i javnu debatu na bazi koje bi se eventualno stvorile formalne pretpostavke za procesuiranje ovog zahtjeva nadležnom državnom organu na raspravu i odlučivanje”, saopšteno nam je iz Sekretarijata.

Iz ADP „Zid“ su, prije nekoliko dana, pozvali sve opštine u Crnoj Gori da razmotre razvoj programa socijalnog stanovanja kao i izmjenu uredbi kojim se definiše način dodjele socijalnih stanova, kako bi se prilagodile potrebama građana koji nijesu u mogućnosti da kupe stan na tržištu.

A što se peticije tiče, u toj NVO kažu da broj potpisnika nije osnovni pokazatelj, „već treba da je znak političarima da nešto konkretno moraju da urade po pitanju načina rješavanja stambenih pitanja“.

Pravo na stan odavno je već zagarantovano u mnogim razvijenim evropskim državama. Turbulentne godine crnogorske politike tokom kojih su svi funkcioneri dobili i po nekoliko stanova po uslovima koji bi najviše odgovarali ugroženim kategorijama stanovništva, ne ostavljaju mnogo nade za „obične“ građane, da će jednog dana i njih država stambeno zbrinuti na rate koje mogu da plate.

Irena ČEJOVIĆ

Naslovna fotografija: Tetris zgrada – socijalno stanovanje u Ljubljani, Slovenija