Autor: NVO KANA/Ko ako ne arhitekt

Ovog ljeta smo saznali da su pripreme za rušenje još jednog vrijednog objekta arhitekture XX vijeka u Podgorici daleko odmakle: hotel „City“ (nekadašnji „Ljubović“) rasprodaje svoj inventar i – po svemu sudeći – broji poslednje dane. Povodom ovakve odluke vlasnika, validirane kroz novi plan Glavnog grada za prostor na kom je ovaj hotel sagrađen, a koji predviđa rušenje postojećeg objekta bez i pomisli o potrebi da se on kao vrijedno kulturno dobro zaštiti, kontaktirali smo autore projekta po kom je hotel „Ljubović“ sagrađen 1982. godine, arhitekte Zorana Badnjevića, Ljubomira Horvatova i Dimitrija Ivančevića, koji su za ovaj projekat 1983. godine nagrađeni velikom nagradom IX beogradskog Salona arhitekture.

Njihovu izjavu prenosimo u cjelosti:

„Postoji veliki broj slučajeva rušenja vrednih arhitektonskih objekata koji su dobili razne nagrade i priznanja u vreme kada su izvedeni, pa ne treba da čudi što je na red došao i hotel ‘City’, tj. hotel ‘Ljubović’ koji je dobio Veliku nagradu Salona arhitekture u Beogradu 1983. godine kao izvanredan primer spoja moderne i postmoderne arhitekture.

Takav odnos pokazuje koliko je veliki nemar celokupnog društva prema sopstvenoj kulturnoj baštini i istoriji.

Ovakvi slučajevi rušenja arhitektonskih objekata koji predstavljaju kulturno i istorijsko nasleđe gradova su sve češći jer je jedini i osnovni cilj prilagodjavanje potrebama i interesima moćnih investitora i većem profitu kao jedinom motivu buduće gradnje. Takav odnos ostavlja trajne ožiljke na našim gradovima.
Pored toga što dobro znamo da ne možemo promeniti nakaradne odluke predstavnika vlasti i moćnih investitora, glas nas arhitekata ne sme da utihne.
Autori:
Badnjević Zoran, arhitekta
Horvatov Ljubomir, arhitekta
Ivančević Dimitrije, arhitekta
U Beogradu, 07.09.2018.“

Zahvaljujući autorskom timu hotela „Ljubović“, došli smo i do vrijednih informacija o predstavljanju ovog objekta na izložbi koju je Jugoslovenski kulturno-informativni centar organizovao u Njujorku 1985. godine, naslovljenoj „Izložba jugoslovenske arhitekture: 1974-1984“. Tom prilikom su američkoj javnosti predstavljeni, između ostalih, i radovi Bogdana Bogdanovića, Zlatka Ugljana i Ivana Štrausa. Direktor Jugoslovenskog kulturno-informativnog centra, dr Svetolik Roganović je krajem februara 1985. godine arhitekti Badnjeviću pisao:

„Sa zadovoljstvom mogu da Vas obavestim da su naši napori oko održavanja izložbe o savremenoj jugoslovenskoj arhitekturi u prostorijama Jugoslovenskog kulturno-informativnog centra u Njujorku, potpuno urodili plodom. Izvanredan odziv među autorima koje smo pozvali da pošalju svoje radove, kao i interesovanje Američkog instituta za arhitekturu (A.I.A.), i lično nekih vodećih imena američke arhitekture, potvrđuje da je čitava ova akcija veoma uspela i da je bila ‘pun pogodak’“.

Odziv na svečano otvaranje 30. januara, bio je izvanredan i prevazišao je sva očekivanja. U roku od dva sata kroz galeriju Centra prošlo je preko 800 ljudi, što do sada nije zabeleženo. Izložbu je otvorio direktor Centra, a nakon njega je govorio i američki arhitekta Pol Vilen, predstavnik A.I.A, koji je pozdravio ovaj poduhvat i izneo svoje pozitivno mišljenje o kvalitetu i ulozi savremene jugoslovenske arhitekture.

Interesovanje za izložbu je veoma veliko. Bilo je planirano da ona bude otvorena do 15. februara ali smo morali da njeno trajanje produžimo do 25. februara. Postoji mogućnost, o kojoj sada pregovaram, da se izložba prenese u prostorije A.I.A., kao i na nekoliko poznatih arhitektonskih škola u SAD.
Može se slobodno reći da je ovo do sada najznačajnije predstavljanje naše kulture ne samo u Njujorku, nego i u SAD, i nadam se da će se uspostavljeni dijalog uspešno produžiti i obogatiti novim sadržajem.“

U katalogu ove izložbe izložbe stoji da je zgrada hotela „Ljubović“ „…odličan primjer najnovijih tendencija u jugoslovenskoj arhitekturi. Forme su jednostavne, geometrijske, ali bogate i suptilne u detaljima koji upućuju na tradiciju.“

Časopis „Čovjek i prostor“ u 367. broju, u izdanju iz oktobra 1983. godine o hotelu „Ljubović“ donosi ovakav sud: „Iako na prvi pogled djeluje jednostavno, zgrada je složena i izražava čitav splet dvojnosti i oprečnosti. Inspiracija za prostornu organizaciju objekta nađena je u lokalnom arhitektonskom nasljeđu, u organizaciji unutrašnjih dvorišta, okrenutih od ulice i javnog prostora, u evokaciji lokalnih jednovodnih krovova, s malim prozorskim otvorima zbog lokalnih vjetrova, dok je tretman sasvim savremen, kao i upotrebni materijali. U toku izvođenja objekta došlo je do znatnih izmena zbog štednje i nedostatka pojedinih materijala na tržištu, ali se to nije odrazilo na kvalitet samog objekta. Objekat je tako koncipiran da omogućuje i eventualnu kasniju primenu solarnih kolektora.“ Hotel je uvršten i u knjigu „Arhitektura Jugoslavije 1945-1990“ Ivana Štrausa, koji autor izdvaja kao „vidan arhitektonski rezultat“ i jedno od djela „čije se oblikovanje izdvaja iz stereotipa“ (str. 222).
Dakle, zgrada hotela „Ljubović“ je hvaljena, nagrađivana, i smatrana dovoljno naprednim postignućem jugoslovenskog arhitektonskog izraza da bi mogla da kulturu iz koje je potekla predstavlja na najvažnijim međunarodnim adresama. Ipak, o njoj se kod nas gotovo ništa ne zna, a mogućnost za zaštitu nije ni razmatrana. Moramo još jednom postaviti pitanje – kada će nadležne institucije početi da se bave svojim poslom, i da li ćemo uspjeti da sačuvamo išta od arhitektonskih vrijednosti ovog grada?

Izvore korištene u ovom tekstu možete naći ovdje – bili bismo vam zahvalni ako ih objavite i podijelite, kako bi makar informacija o vrijednosti onoga što sistematski uništavamo došla do što šire publike.